25/09/17

Bejita al Museu de Música Mecánica - Palmela


Hai quantá que tenie ganas de bejitar l Museu de Música Mecânica an Palmela. L die chegou, onte mesmo. Luis Cangueiro, mentor i antusiasta de todo un porjeto de bida i suonho amostrou-mos todo, cumo se puode ber nua pequeina amostra de retratos.(quien quejir ber mais puode precurar ne l facebook, ó bejitar cumo l fazímos nós mas assi i todo queda l andreço eiletrónico):



Hai que dezir q'esta einiciativa naciu de l'oufierta que Luis Cangueiro fizo a todos ls Associados de la Casa de Trás ls Montes i Alto Douro aquando se fizo l'abertura de la Casa, apuis d'obras.
Puodo acrecentar que la bejita i la tarde fui assopro de tiempo. Star cun amigos ó solo coincidos i partelhar l'almuorço fui un tempico a lhembrar bendímias.
Luis Cangueiro, abriu mos las puortas de par a par, amostrou-mos ls canticos de sou tesouro, almuorçou cun nós, bien cumo la sue cumpanheira, Teresa, ua stramuntana de Alfándega da Fé i mais la sue quinteira, Odete, que mos mimórun cun canja de galina, a saber almendras, pan cozido an fuorno a lheinha i buono bino.
Bienhaides Luís Cangueiro i que salude nunca bos falte a bós i buossa família.


 Foto de Antonio Cangueiro.


António Cangueiro

20/09/17

La fardela de las lhembráncias

[Bina Cangueiro trouxo amportantes testos a la lhéngua mirandesa, que scribe cumo poucos i que la ten ansinado cumo porsora ne ls cursos de la Associaçon de Lhéngua Mirandesa. Ye nacida an Augas Bibas i, apuis de muitos anhos a bibir an Fráncia, bibe an Lisboua. Nunca deixou arrincar las fuortes raízes que la prénden a la tierra de Miranda.
Este i outros testos que eiqui se ban a publicar yá ténen alguns anhos i fúrun publicados na rebista de la UNEARTA (União dos Escritores e Artistas de Trás os Montes e Alto Douro) i ne l Jornal Nordeste. Hoije ye mui defícele achegar-se un a eilhes, l que ye ua pena. Por esso eiqui quédan, yá que fázen parte de la lhiteratura mirandesa.
AF.]


...........................................//................................................


Mie bó lhebou para l’Argentina ua fardela de lhembráncias. Ua bida atada nun bencielho que nun cabie ne ls braços dun gigante. Astanho fui a ber l que tenie quedado por alhá. Zatei la fardela i bi salir tanta cousa que corrie cumo l’auga dun manantial. Agora yá naide las poderá fechar outra beç, son cumo semientes de yerbas que l’aire bai lhebando duns lhados pa ls outros.
Ua fardela feita de cachicos de chitas de muitas quelores i feitius, adonde cuntenie setenta anhos dua bida. Ende, ancerraba todas las lhembráncias de l sou mundo. Ls lhumicos que fazie ne l sou curral, cun uas menudicas, para se calcer anquanto cosie l bordo duas alforjas que sue cunhada Albira tenie ourdido al telar. Bidas de pessonas, de caminos ou d’ancruzelhadas. Staba todo carregado de stória i de cousas bibidas noutros sítios, noutros mundos. Parecie que todo falaba, las piedras, las arbres, las paredes, ls poços, las fuontes. Salie del lhugar, passeando l pensamiento pulas rues ou pul termo, para se parar adonde las cousas la chamában. Tanta cousa para cuntar!
Ne l Caminho de las Fraugas, aparecie todos ls anhos, ne l die 24 de Júnio, la Moura Ancantada. Cuntaba que l tiu Juan de la Capielha, quando era rapaç nuobo, la tenie bido cun un standal de lhençoles brancos. Era ua cousa tan linda que quedou mui admirado quando oubiu ua boç que le dezie: “Nun tengas miedo, sou ua princesa ancantada. Se tu me zancantares serás l’home mais rico destas redundezas. Para isso solo tenes que antrar nesta fraga. Beias l que bires, nun te assustes”.
Era por ende meia manhana, tenie-le cuntado tiu Juan, antrou ne l buraco de la fraga i todo se fizo lhuç. Parecie que l sol tenie antrado andrento, habie inda mais claridade do que se fura de die. Nisto biu ua queluobra mi fuorte, capaç d’angulhir un home. “Balha-me Nuossa Senhora”, pensou el cheno de miedo. La queluobra arrastraba-se pul chano i cada beç s’acercaba mais del. Puso la cabeça anriba de l sapato i ampeçou a angarrar por las piernas arriba cumo ua yedra a ua parede. Tiu Juan sentiu uns calafrius mui fuortes na spina. Nun se mexiu, i la queluobra cada beç s’anroscaba mais a el. Yá solo bie la muorte a la puorta i quando la queluobra s’achegou a la cara, tiu Juan stremeciu. Eiquilho diç que fui cumo ua cousa de l outro mundo, naide pude eimaginar. Yá solo oubiu ua boç que le dezie: “Ah lhadron que me drobeste l’ancanto.” La queluobra zapareciu, i el achou-se outra beç ne l caminho, cumo se nada tebisse habido. Todos ls anhos, ne l die de San Juan, passaba siempre al pie de la fraga de la Moura Ancantada, na spráncia de ber outra beç l standal de lhençoles, mas nunca mais biu nada.
Bolaba anté la huorta de la Rola adonde tenie ua figueira tan grande que nunca se le acabában ls figos. Era ua fartura. La soma de resairos de figos passados q’eilha fazie pa l ambierno, yá l perdira la cunta.
Falaba de l Molino Nuobo i de la ribeira. Quantas bezes eilha andubo esse carreironico, uas bezes a lhebar pan al molineiro, outras bezes a poner l lhino a amolhecer pa l bater. Quedaba-se a mirar para ua cousa sin la ber, anté que un de ls nietos le dezie: “Cuonta bó, cuonta!”
Dezie cousas que muita beç solo eilha antendie. Nun se daba de cuonta cumo era deficile para aqueilha giente eimaginar ua terrica cumo Uba. Fazie de la sue tierra i de la sue bida cuntas que nun s’acabában, dando-le gana a todos de un die besitar la tierra d’abó.
An Buonos Aires nun tenie pitas i yá nun podie aporbeitar las códias amolhecidas. Era todo sperdiçado. Ls cachicos de pan íban-se çfurfalhando ne ls bolsos, anté que ls sacudie na yerba pa ls páixaros. Isso fazie-le lhembrar las nebadas d’ambierno quando la niebe s’anfuracaba pul curral i ls paixaricos benien a ber se achában algo de comer. Aposto que l curral debie de star cheno de aranheiras i de tierra. La sue Marie yá nun benie a barré-le la casa, se bien calha anté yá habie boteiras. Fui anton que le pediu al sou Jesé que le screbisse ua carta para Alzira.
Jesé apuso-se i ampeçou a screbir la carta.
“Buonos Aires, 14 de Márcio de 1975.
Querida Alzira,
Dius querga que al recebires esta mie carta stéiades todos an purfeita salude, que you quedo bien al pie de ls mius filhos i de ls mius nietos, grácias a Dius. Todos me quieren muito, eiqui nun me falta nada.
Alzira, manda-me dezir cumo stá Catrinica, que me lhembro muito deilha. Spero que nun te deia muito trabalho. Dius te deia bien salude para aguantar la tue cruç. Tenes ido a Bergança cun eilha? Nunca deixes acabar ls remédios para que nun le deia l mal.
Alzira, mira a ber se nun hai teilhas scachadas ne l telhado de l sobrado ou de la adega.You digo-te isto porque sei que tu nun passas de l curral, adonde deixas a Catrinica anquanto bás a fazer las tues bidas, i se nun fures a ber nun lo pudes adbinar. Se las houbir, di-le al tou Manel que las tire.
You inda nun sei quando me eiran a lhebar. La mie Ana pormetiu-me que me benie a buscar pa l berano. Tengo muita gana de buer ua pinguita d’auga fresca de la Fuonte de l Uolmo. Solo de pensar que torno a ber la Calçada de l’Amberniço, l miu coraçon pon-se als poulos, anté me parece que tengo binte anhos. Querie-te pedir un fabor: deixei la roupa de la mie mortalha ambrulhadica na arca de l miu quarto, i tengo miedo que le deia la pulielha i que nun steia en stado quando me fazir falta. Mira a ber se stá todo an cundiçones.
Nun sei se tenes fabricado las hourticas de l Ribeiro i de l Prado. Astanho tenes que poner mais uns sucos de batatas, para you tener que comer pa l ambierno. Nun deixes andar ls ganados ne l tapado de la Pertadura porque me bótan las paredes todas abaixo.
Querie tamien pedir-te l fabor de nun me deixares perder la binha de l Rodelon. Di-le al tou Manel que me la pode. Bou-le a screbir a la mie Ana para que pague las geiras que fazir.
Alzira, saberás que gusto muito de Buonos Aires. Eiqui las casas son mui altas i hai muitos, muitos altmobles! Eiqui fáltan-me las çucenas brancas de l’hourtico de casa i tengo muita buntade de me sentar a las portaladas a mirar pa ls cabeços de la Cigarrosa, ou miesmo pa la casa de l senhor Zezinho de l cabeço. Solo de poder dar las buonas horas a las pessonas que pássan, chega-me para quedar bien çpuosta.
Cun isto nun te anfado mais, muitas besitas i sauidades, que só a la bista ténen fin. Dá muitas besitas mies a la tie Regina, a Beatriç, a la tie Marie panadeira, al tiu Antonho, a Generosa i a quien por mi te preguntar.
Marie del Sprito Santo Lourenço.”
Mie bó bibiu na Argentina siempre asperando l die en que bolberie a ber las lhadeiras antre Mora i Atanor, q’eilha tanta beç chubiu a cabalho na burra ou a pie. L resairo, feito de carunhas de azeituna, na mano, pedindo a Dius pulas sues armanicas que stában an Buonos Aires. Siempre carregada cun dous pares d’alforjas adonde, bien arrumadicos, lhebaba uobos cun palha, garbanços ou chícharos. Tenie muita buntade de ir outra beç a Lagoaça, a Santiago, a Sanhoane i outras tierras adonde eilha tenie tanta giente amiga. Ne l fondo de la sue alma, eilha sabie que esses sítios yá nunca mais ls berie.
La repuosta a la sue carta, que tanto sperou, nunca chegou. Perdiu l’alegrie i deixou de sperar porque pensou que la tenien squecido. Partiu quando perdiu la speráncia de tornar.
Coincer essa família de que mie bó tanto mos falaba fui muito eimocionate. Ua çtáncia i un mar mos apártan, mas ua fuorça mos ajunta. Somos nietos de la miesma bó. Bi ls derradeiros sítios adonde eilha bibiu, i fui cumo sbarrá-me cun eilha. Bolbi mais rica porque trouxe cumigo un cachico de la sue alma i un resairo feito de carunhas de azeituna. 

Bina Cangueiro
25 Outubre de 2003

18/09/17

Doutora Cristina Martins-Anterbista

sexta-feira, 26 de setembro de 2008

Anterbista cun Cristina Martins

Doutora Cristina Martins



[Por oucasion de la publicaçon de la sue tese de doutoramiento Línguas em Contacto, "saber sobre" o que as distingue, eiqui se deixa la anterbista dada pula Doutora Cristina Martins al Jornal Nordeste, an 2005.]



“Os alunos que frequentavam a disciplina de Mirandês eram os que melhor distinguiam o mirandês do português”,
diç la Doutora Cristina Martins, porsora de l’Ounibersidade de Coimbra, an anterbista al Jornal Nordeste pa la fuolha Miranda: tierra, giente i lhéngua.
La Doutora Cristina dos Santos Pereira Martins ye porsora de la Faculdade de Lhetras de l’Ounibersidade de Coimbra. Passou l mais de l sou tiempo cumo ambestigadora ounibersitaira a studar la lhéngua mirandesa, habendo yá publicado un gordo manhuço de studos subre essa lhéngua. Partecipou de modo atibo na fazedura i aprobaçon de la Cumbençon Ourtográfica de la Lhéngua Mirandesa, assi cumo ne l sou Purmeiro Acreciento. De ls trabalhos que yá dedicou a la lhéngua mirandesa, hai dous que subírten po riba ls outros: “Estudo sociolinguístico do mirandês. Padrões de alternância de códigos e escolha de línguas numa comunidade trilingue” (tese de mestrado); “Línguas em contacto: ‘saber sobre’ o que as distingue. Análise de competências metalinguísticas de crianças mirandesas em idade escolar” (tese de doutoramiento).
Bista l’amportança de l’ambestigaçon de la Porsora Doutora Cristina Martins, subretodo pa ls pais i pa ls porsores, specialmente ls mirandeses, resolbimos anterbistá-la para dar a coincer essa ambestigaçon i, an special, las sues çcobiertas quanto al ansino de la lhéngua mirandesa. Fui nun cantico ameroso de la cidade de Coimbra, mesmo ne ls serenos cunhos de l Mundego, que stubimos dues horas a oubi-la falar de cousas que conhece bien a fondo i por que ten un antusiasmo que se mos apega lhougo als purmeiros minuitos. Ye ua grande amiga de l mirandés i de ls mirandeses, i muito podemos inda sperar de las sues ambestigaçones. Eiqui queda l que registremos de la cumbersa.

JN - An 2003 defendistes, na Ounibersidade de Coimbra, ua tese de doutoramiento cul títalo Líguas em contacto: ‘saber sobre’ o que as distingue. Análise de competências metalinguísticas de crianças mirandesas em idade escolar. Podeis dezir-mos, de modo resumido de que trata la tese?
CM - Peguei num problema concreto: os mirandeses supõem que o saber mirandês é um obstáculo à evolução escolar dos seus filhos (e, logo, à sua progressão social), na medida em que julgam que as crianças não conseguem distinguir bem o mirandês do português (que é a língua veicular do ensino). Tive desde o início a intuição de não deveria ser bem assim, mas também não sabia, na altura, dizer porquê. Admiti, inclusivamente, e quando comecei a pensar no problema, que pudesse haver alguma razão de ser para aquela crença generalizada. Na verdade, pelo menos dois factos objectivos poderiam, até, sustentar esta ideia fortemente implantada na comunidade mirandesa: em primeiro lugar, a acentuada e efectiva afinidade estrutural entre o mirandês e o português (i.e., o facto de as duas línguas serem realmente, e em numerosos aspectos, muito parecidas); em segundo lugar a circunstância de, nos dias de hoje, se observar uma competição entre as duas línguas para as mesmas funções comunicativas (i.e., o facto de não ser inteiramente claro qual o papel que cada uma desempenha na comunidade bilingue em questão). Durante largos séculos, as duas línguas não competiam entre si, pois cada uma ocupava domínios específicos e claros. O mirandês servia determinados objectivos comunicativos e o português servia outros. As duas línguas conviviam na mesma comunidade bilingue, mas não concorriam nos mesmos “espaços de interacção”, como hoje acontece. Ora, estes dois factos poderiam conferir alguma lógica à ideia de que as crianças mirandesas teriam dificuldades em reconhecer as diferenças entre uma língua e a outra e, assim sendo, não poderiam ser ignorados na equação do problema. Mas, e ao mesmo tempo, há muito conhecimento já acumulado sobre a percepção e a aquisição linguística infantis que me levaram a pensar que os factos objectivos que referi não deveriam impedir o desenvolvimento, nas crianças mirandesas, dessa capacidade de reconhecimento e de diferenciação dos idiomas.

JN - Qual fui, anton, la pregunta que bos apreponistes a respunder?
CM - A pergunta a que procurei responder foi: que tipo de mecanismos estão envolvidos na construção, por parte das crianças mirandesas, de uma percepção e representação diferenciadas de duas das línguas que convivem no seu ambiente de ‘input’, o mirandês e o português?
Parti do princípio de que essa construção tinha de começar muito cedo e que envolvia, entre outros, mecanismos de tipo metalinguístico. Traduzindo por miúdos, parti do princípio de que as crianças começam, desde muito, muito cedo, a olhar as línguas que ouvem e que falam como entidades materiais, i.e., como objectos. Reparam nelas e, portanto, elaboram ideias (mais ou menos explícitas) sobre o que observam. As crianças ‘sabem’, realmente, muito ‘sobre’ as língas que existem à sua volta: aprendem a reconhecer muitos dos seus padrões estruturais e também os seus padrões de uso na comunidade linguística. Como as crianças olham para as línguas,e olham para quem as usa e em que circunstâncias, não podem deixar, numa situação de bilinguismo, de reparar não só que as línguas são diferentes, mas também em que medida são diferentes.
A maior parte dos relatos sobre a aquisição bilingue parte do princípio de que a diferenciação das línguas é facilitada quando cada um dos idiomas é associado a um tipo de fonte ou interlocutor específico, por ex., cada um dos pais fala uma língua diferente com a criança ou, como em alguns casos de emigração, uma língua é falada em casa e outra fora de casa. Em Miranda, durante séculos, e como já disse atrás, também foi assim: cada língua tinha as suas funções específicas. Então, coloquei a hipótese de que, para as crianças mirandesas, e dada a actual situação de competição entre idiomas, poderia ser mais difícil e tardio o desenvolvimento do processo de reconhecimento da distinção das duas línguas (mirandês e português).
Pude verificar, porém, que, desde os seis anos, as crianças revelam que distinguem as duas línguas e que tal capacidade melhora com a idade, com a escolarização e, sobretudo, com a frequência da disciplina de Mirandês. Porquê? Porque este disciplina faculta às crianças conhecimentos específicos e dirigidos sobre o mirandês e, logo assim, também sobre o português! Estudar mirandês na escola funciona como uma espécie de atalho que facilita o processo de objectificação das línguas em contacto, ajudando ao reconhecimento e ao controlo sobre o que as distingue. Assim sendo, a frequência das aulas de Mirandês, muito longe de prejudicar o conhecimento que os alunos mirandeses têm da língua portuguesa, facilita o reconhecimento de que o português é uma coisa e o mirandês é outra. Para as crianças mirandesas inseridas no nosso sistema educativo é, todos estamos de acordo, muito importante a percepção da medida em que são diferentes o português e o mirandês. Ao contrário do que numerosas pessoas pensam e advogam, frequentar a disciplina de Mirandês na escola ajuda a alcançar tal objectivo.

JN - Porque ye amportante tratar l tema de l bilhenguismo ne l ansino?
CM - O bilinguismo é uma inevitabilidade, pois a maioria dos habitantes do planeta é bi- ou mesmo plurilingue. A ideia de que em cada país se fala uma só língua nunca foi verdade. O bilinguismo é, portanto, um dado da vida e um tema actualíssimo.

JN - Porque scolhistes tratar l tema de l bilhenguismo alredror l ansino de l mirandés?
CM – Por motivos pessoais, quis, desde o início da minha carreira académica, estudar o complexo fenómeno do bilinguismo, mas a sugestão de me dedicar, no âmbito da minha tese de Mestrado, ao caso mirandês foi-me dada pela minha orientadora, a Professora Doutora Clarinda de Azevedo Maia. Depois de ter concluído o Mestrado e de ter, por causa desse passo na minha carreira académica, conhecido de perto a Terra de Miranda e os mirandeses, não posso esconder que me moveram, para a escolha do tema para o Doutoramento, muitas razões afectivas. Senti, nomeadamente, que era importante contribuir, na medida do possível, para a requalificação do mirandês aos olhos dos seus próprios falantes, pois achei indignos os relatos pessoais que recolhi sobre atitudes de ridicularização e minorização dos mirandeses.

JN - Stávamos antes de ser aprobada la lei que recoinciu l mirandés ...
CM – Sim, pois comecei o meu trabalho de Mestrado em 1991. Mas houve outras razões para a escolha do tema do Doutoramento. Eu própria fui uma criança bilingue (português-inglês) e sei como beneficiei e como devo o sucesso da minha progressão escolar ao facto de ter tido acesso a um ensino formal bilingue. É preciso lembrar que, no meu caso, e como o meu bilinguismo resulta de uma situação de emigração, o português desempenhou precisamente o papel “de segunda” que o mirandês desempenha na comunidade mirandesa. Tal facto não impediu que o português tivesse sido sempre a língua falada em minha casa e não impediu que tivesse aprendido a ler e a escrever em português.
No caso da Terra de Miranda, a verdade é que havia uma questão premente no terreno: as pessoas pensavam que a aprendizagem do mirandês dificultava o sucesso escolar e social dos seus filhos. Ora, é legítimo que as pessoas queiram ter sucesso e é legítimo que queiram evitar todas as circunstâncias que julgam poder dificultar a obtenção desse sucesso, mas perturbava-me que pudessem pensar que, para melhorar as suas vidas, era necessário fazer tudo para erradicar a sua identidade linguística. Como não tinha argumentos consistentes para fundamentar estas minhas sensações e intuições e, logo assim, não tinha respostas para os mirandeses que assim pensavam, fui investigar à procura delas. Penso, aliás, que a investigação científica deve servir, também, interesses práticos. Pode ver-se esta questão em termos de ética democrática: sou professora de uma Universidade pública, a investigação que desenvolvo é financiada pelo Estado e eu tenho obrigação de retribuir com o produto da minha actividade.

JN - Que cunclusiones saquestes na buossa tese?
CM - As crianças vão construindo a sua representação das línguas desde tenra idade. Fazem-no também por construção metalinguística, isto é, pela transformação das línguas em objectos. Esse processo é espontâneo, natural e começa antes da entrada da criança na escola. As crianças têm curiosidade pelas línguas tal como em relação a tudo. Elas são, por exemplo, muito sensíveis às normas de interacção social, desde muito cedo procurando adequar as características do seu discurso ao interlocutor. Assim, uma criança muito nova, diante de um bebé, fala como os adultos falam para o bebé, mas já fala de modo diferente para outra criança. São particularmente sensíveis à identidade do interlocutor.
Nos testes que efectuei com crianças mirandesas verifiquei que, aos seis anos, as crianças já distinguiam perfeitamente as palavras mirandesas das portuguesas, apenas não sendo capazes de verbalizar essa distinção. Verifiquei que havia uma melhoria nessa capacidade de reconhecimento e de verbalização das diferenças entre as duas línguas em função de três factores: a crescente idade, o grau de escolaridade e a frequência da disciplina de Mirandês. Os alunos que frequentavam a disciplina de Mirandês eram os que melhor distinguiam o mirandês do português, o que prova que as aulas de Mirandês, também pelo facto de permitirem uma exposição à forma escrita desta língua, representam um benefício para as crianças.
Concluí, ainda, que as crianças estão ainda naturalmente expostas ao mirandês, isto é, que o mirandês se continua a falar na Terra de Miranda e que está sempre presente na vida das crianças, mesmo sem aulas de mirandês. O mirandês é uma realidade na vida destas crianças e não há, por isso, que meter a cabeça na areia.

JN - Anton, ls porblemas que ls alunos ténen cul pertués nun bénen de l ansino de l mirandés, mas teneran outras ouriges.
CM - Sim. Os alunos mirandeses têm os mesmos problemas que a generalidade dos alunos têm noutras regiões do país. Como pude comprovar através da análise comparativa de textos escritos por alunos mirandeses e por alunos de outras regiões do país, a esmagadora maioria dos problemas detectados é geral e não específica dos alunos mirandeses. Apenas um ou outro aspecto pode ser atribuído à influência específica do mirandês.
É preciso que se pense que noutras regiões de Portugal, não havendo mirandês, há, no entanto, distintas variedades do português faladas pelos alunos e no meio que os rodeia. Também podemos defender que as diferentes variedades do português não devem ser reprimidas, pois são identitárias (aliás, resta saber se erradicar a variação linguística é um objectivo ao alcance de quem que que seja). Dito isto, deixe-me sublinhar que sou das pessoas que defende que é dever fundamental da escola fornecer a todas as crianças um conhecimento tão sólido quanto possível da norma padrão. Esse é um dever de uma escola democrática, pois todos os alunos devem ser preparados para poderem “competir” com as crianças dos meios em que se fala a norma padrão.

JN - L goberno bai a poner l anglés na scuola purmaira, l que yá darie trés lhénguas pa ls alunos mirandeses. Hai uns dous anhos stube na Houlanda cul porsor Domingos Raposo i bimos que na Frísia l goberno tenie un porgrama de eiducaçon an trés lhénguas: houlandés, anglés i frísio, que ye la lhéngua de la region. Achais que l mesmo lema pode ser apuosto als alunos mirandeses?
CM - As questões colocam-se nos mesmos termos quer se trate de duas línguas, quer se trate de mais do que duas. Várias línguas podem ser adquiridas e aprendidas em simultâneo. O trilinguismo é, de resto, hoje muito frequente.

JN - Achais que l ansino de mirandés debe de ser oubrigatório?
CM - Não. Penso que é essencial haver liberdade. Além disso, não me parece que haja condições objectivas para essa obrigatoriedade.

JN - I quanto a ser ua deceplina curricular?
CM - Deve ser, sem dúvida, uma disciplina curricular. Essa é uma questão de dignificação da aprendizagem do mirandês. Deve alterar-se a situação actual quanto a esse aspecto.

JN - La deceplina de mirandés ye dada ua hora por sumana. Achais que chega?
CM - É muito pouco. O mínimo deveria ser de, pelo menos, duas horas semanais.

JN - Que cunseilho dais als pais quanto al ansino de l mirandés puls sous filhos?
CM - Aconselho-os vivamente a inscreverem os seus filhos na disciplina de Mirandês. Toda a evidência mostra que só beneficia o seu conhecimento sobre o próprio português. É pelo contraste que uma língua melhor se pode distinguir de outra, se pode tomar como objecto.
Quanto a os pais a falarem em mirandês com os seus filhos, posso dizer que não tenho nenhum dado que me diga que isso faz mal às crianças.
Anterbista feita por Amadeu Ferreira

07/09/17

Rio de Infinitos/ Riu d'Anfenitos


Lançamento do Livro “ Rio de Infinitos/Riu D’Anfinitos”
Sáb 09/09 - 14:30 (na sede da Junta de Freguesia). Comissão de Festas da Nossa Senhora das Graças - LAGOAÇA


Preça d´anfenitos

Ye la baranda de grades de la quelor de l tiempo
que me lhieba an brebe anleio i arrecelo d'entardecer.
Ye na baranda suolta ne l çcampado de l mirar
que m´astribo i m´antronco n´arble adonde me fiç.

Ye l toque na parreira de piel retesada
i resgada que me diç de l manantial que sentie
i de las scaleiras que chubie i abaixaba,
querendo antender-me ne l eimaranhado de la bida.

Era an preça d'anfenitos que la baranda se spraiaba.
I you, debruçada, a sentir-me nada, nun cabie an mi.
I you, nun suolo d'anquietudes a agigantar-me
pa las dúbedas que nunca resolbi.

Arrimada a ti,
parecie que l'aldé al loinge era eigual a la mie,
anque la raia mos falasse d'outra lhéngua
i d'outro paíç. Na mie baranda percebie la raia
i çcunfiaba que nien la binha, nien l'aldé q'abistaba,
tapában l rebolhiço de l riu
que bien fondo scababa l fragaredo.
Nien you nien l riu coinciemos lhemites
i indas que l aperto i l'anquietude,
saltábamos i corríemos
na priessa dun tiempo a çcubrir.

Teresa Almeida Subtil

05/09/17

Inda bien…





Inda bien que tengo la mimória chena de l tiempo dantes, daquel tiempo que un pai ou mai mandaba sou nino ou nina al soto que quedaba loinge, a meter ua carta ne l correio ou fazer un recado, a ser buieiro ou buieira i que nun percisaba de star cunsumida s'era roubada, s’andaba por ende un lafrau que le querie fazer mal, fazer danhos na sue pureza ou lhebar-la para siempre, matá-la para bender sues partes.


Inda bien que guardo an mie mimória l tiempo que las pessonas tenien palabra i desso fazien honra, éran amigas berdadeiras, que respeitában quien trabalhaba, quien falaba la berdade i que nun tenien cumo oujetibo chubir a la custa de l trabalho de ls outros, que s’era prouista pula purfeiçon i respeito puls mais bielhos que sabien, que la camaradaige i l’ajuda éran atos de l die a die, que nun era perciso çcunfiar de nadie, an special daqueilhes que stan al redror de nós.

Inda bien que guardo an mie mimória l tiempo que nun s’oubie to ls stantes, a to la hora zgrácias,, zgrácias de fuogos, que quéiman i spárban miedo, çtruindo l melhor de l nuosso planeta, que bótan fame i miséria an muita giente, q’outros se móntan pa palrar i anchir la boca de falsuras i mintiras.


Inda bien que naquel tiempo nun sabie l tamanho de l mundo porque agora que sei, sei que bonda un ou dous mandones, dolientes de la cabeça querer acabar cula houmanidade i que ténen modos de l fazer.


Nun son souidades de l “antigamente” que you sinto, ye de la pureza, de l’hounestidade, de l sprito sano que sinto falta i que nun hai. 


Se nun fusse assi, se nun tubisse andrento de mi esse eiquelíbrio, cuido que quedaba boubo.



01/09/17

Parece pouco l que se bai fazendo…






Mas siempre ye melhor que nun fazer nada, por un património cultural tan amportante cumo ye la Lhéngua Mirandesa…

… antre salimiento de lhibros i palhestras assi se fui dibulgando i pormobendo l mirandés esta temporada de berano.
Purmeiro an Sendin, por alturas de l Festibal Interceltico (FIS), l’Associaçon de la Lhéngua i Cultura Mirandesa lhebou por alantre ne l die 5 d’Agosto ua sesson de Mirandés, antitulada “Yá Stá Screbido”, cun palhestra de l studioso, scritor i porsor Alfredo Cameirão an nome de l’ACLM i salimiento de ls lhibros: “Rio de Infinitos/Riu d’Anfenitos” de Teresa Almeida Subtil, “Meia Ambuça de Cuontas” de Faustino Antão i “La Mie Signa/Minha Sina” de José Gonçalves onde ls pormotores de las obras i sous outores fazírun çtaque de l antresse destes registros, pa la lheitura i la cuntinuidade de mantener ua lhéngua biba.  


Apuis fui ne l die 13 d’Agosto, an Zenízio que l’Associaçon C. i R. Sol Nascente an parcerie cula Junta de Freguesie pormobiu ua sesson antitulada “La Amportáncia de Screbir i Publicar Mirandés” an que la palhestra fui de l eilustre ambestigador i porsor Domingos Raposo i l salimiento de ls lhibros “Meia Ambuça de Cuontas” de Faustino Antão e de “La Mie Signa/Minha Sina” de José Gonçalves cun anterbençon de ls outores i repersentantes.


Ne l die 22 d’Agosto fui an Augas Bibas, pormobida pul’Associaçon C. i R. d’Augas Bibas i la Junta de Freguesie tubo lhugar ua sesson de mirandés i salimiento de l lhibro “La Mie Signa/Minha Sina” cun anterbençones de ls studiosos, scritores i porsores Alfredo Cameirão i António Cangueiro.



…puis assi se bai fazendo caminho, assi se bai dando cuonta i amboras a las gientes deste rico i balioso património que ye l mirandés, assi se ban relhembrando todos aqueilhes que ambestigórun, ansínan, trabalhórun i trabálhan, assi se bai respeitando la mimória daqueilhes q’amórun i áman la nuossa lhéngua, assi se ban bencindo andiferenças, squecimientos, çprézios, atalancadeiros, maldezires, ambeijas, tal qual fizo l pobo al lhargo de muitos seclos para traier esta fala anté nós, anté ls nuossos dies.


Bien háian todos.