31/05/13

Die mundial sien tabaco



De l zeinhador francés Plantu

Fuonte





Estes retratos fúrun sacados hai uns dies datrás.
 Ye ua fuonte que stá nun lhameiro de la familha de tiu António Rodrigo (yá se muorriu hai muitos anhos, que Duis tenga sue alma an çcanso), nas "Lhagas". Nun ye stanho esta fuonte star nua porpriedade pribada, nun fáltan fuontes i poços spargidos pul termo de Zenízio, muitas bezes solo se bie la foia i éran feito dun modo que la cria ende puodie chegar a l 'auga. Esta fuonte, cumo se puode ber tubo un tratamiento, amanhórun-la i até guiórun l'auga, puis ende stá a canho que la trai zde l manadeiro, assi la yeuga de tiu Rodrigo (tenie ua) puodie buer a jeito. Mais l que se bei ne ls retratos nun ye çuijeira, son oucas, amerujas i yerbas, bien guapas, seinha de que todo stá bien na natureza, ambaixo dessas oucas hai auga manada i pura, cumo pura ye toda la tierra de Zenízio. (F.A)

29/05/13

L miu cumpadre Zé


Hai que tiempos nun ancuntraba l miu cumpadre Zé. Até se puode dezir que yá tenie suidades del.


Çque se reformara, gastaba ua buna parte de l tiempo alhá na sue aldé. Gustaba daqueilho era assi que el dezi. Beni rue arriba, mas se nun fusse you a falar-le, el nin me bí.

Anton cumpadre por eiqui? Até parece que fiquestes spantado an me ber Stáis anraibado cumigo?

Çculpai alhá cumpadre mas beni tan anrrudelhado ne ls mius pensamientos que até parcie que staba noutro lhugar.

Noutro lhugar?... cumo ass.!...

Oulhai parece que yá naide gusta de nós? Será por sermos bielhos?

Ora essa!..., nun ye nada. Se bielho ye tener sabedorie.

Poderá ser, mas que you me sinto, meio ampuntado de la sociedade, nun deixa de ser berdade. L´outro die fui a las finanças, i nun ye que l rapaç que me atandiu, dixo-me que las cousas agora eran todas pul cumptador. You nun sei dessas cousas arrespundi you. Mas you sei fazer las cousas pula mano, bulbiu you. Nó nó, solo pul cumptador. Tonou el a dezir, i bi quel se riu de mi.

Sali deili mais bielho uns anhos. Mas bou-bos a dezir a cumpadre, bou-me a daprander ls cumptadores, para fazer to las cuontas, para ver se nun me roubam tanto.


Valter Deusdado

La tierra inda me diç muito

 
Nun fiç, porque nun fui capaç de l fazer, nien sei s’un die serei, tamien porque nun quiero fazer l lhuito.

Falo cun muita giente amenudas bezes, tius, ties de l miu tiempo, nacidos na mesma era, ou arrimada, que son de l miu lhugar ou doutro acerca, que tubírun las mesmas bibéncias, medrórun metidos ne ls mesmos questumes, porque las lhidas éran armanas, ls modos de bida bien asparcidos, fartos ou scassos la defréncia era pouca, recebien de ls sous ls ansinamientos i deseios que you recebie, marcados por ua eiducaçon familhiar i scolar aferrolhada, de la qual naide de l miu tiempo s’agaba de haber fugido, era toda ua cundiçon social, zde la teta até la tropa.

Cul perposito i muito miedo a la mistura, de mos purparar pa la lharga jornada que mos speraba, porque als uolhos deilhes, éramos andefesos, para l que disse i benisse l melhor era daprender a zampenhar tarefas i a fazer las lhidas, ua porfisson i scocar la munha.

Giente que se scapou pa la Spanha, Fráncia, Almanha, Canadá, Porto, Lisboua i muito outro mundo, tal quel you fiç, l mais deilhes i ye desses que falo, decidírun qu’essas tierras sendo eilhas adonde ganhában l sou sustento i de ls sous, adonde tubírun l’ouportunidade de cunstituir familha i tener algue de sou, éran adonde quedában. Todos antegrados, an quemunhon culas quemunidades dende, todo un trabalho fui feito al lhargo d'anhos, porque ye preciso i l nuosso calhantriç de giente doutros questumes assi eisije, gráçias a sermos giente capaç de s’afazer seia adonde fur nun fui mui çfícele, na maiorie de ls causos la necidade, amperelhada a la gana fui muito amportante.

I nessas cumbersas, hai giente que me diç que la tierra (aldé adonde nacírun i bibírun) yá nun le diç nada, dezido doutro modo, que la tierra que ls biu nacer yá stá squecida, yá stá arrumada, que todo yá s’apagou cumo se fusse chama dua torcida de lampion que yá nun ten mais gaç. 

Cumo son las cousas, cumigo ye dun modo tan defrente, ralos son ls dies que l pensamiento nun me lhieba até alhá, ralas son las cousas que you nun pongo ne l mesmo lhugar adonde naci i medrei. Las ruas chenas de lhodo ne ls ambiernos, las ramalhadas, ls ribeiros culs brimeiros i choupos, ls cerrado de la “Carreira” i l’ourrieta de l “Molinico” chenica d’uolmos, la foia i l carbon a la puorta de la frauga de tiu Jesé Ferreiro, l puial a la puorta de tie Marie Tresa, l tronco adonde l ferrador ferraba las béstias i l doutor bacinaba las bacas, ls alquedutes an “Belharino” i ls rapazes sperando pulas rapazas que benien de la fuonte culas barrilas d’auga, las chemineias botando nubres de fumo adonde l caldo pa la cena i la caldeira cula bianda cozien, até peçque l oulor de la palha de chamuscar ls cochinos, l oulor de l xabon que tiu "Pelhegas" usaba para çfazer la barba inda ende stan, nun sou capaç de fazer l lhuito, porque todo esto nun se muorriu, nien se bai muorrir andrento de mi.

You sei que todo fui dantes, yá passórun muitos anhos, mas ténen sido sembas de bezes que m’agarro al passado para ancuntrar l caminho para l die de manhana.



28/05/13

Amadeu Ferreira ne l CNBDI - Centro Nacional de Banda desenhada e Imagem


DIE 30 DE MAIO (QUINTA), ESTAREI NE L "CENTRO NACIONAL DE BANDA DESENHADA E IMAGEM", NA aMADORA, A LAS 21
NE L ANCUONTRO "LER BD É SABER MAIS"
 
EIQUI QUEDA L CUMBITE CASO QUÉRGADES APARECER
Nesse ancuontro tenerei ouportunidade de amostrar cumo la BD fui eissencial pa la divulgaçon de l mirandés an Pertual. Essa ye ua abintura que ampeçou cun ASTERIX L GOULÉS, cuntinou cun L GALATON i chegou mui alantre cun la colaboraçon cun l Mestre José Ruy i la salida de LS LUSÍADAS AN BD, i MIRANDÉS - STÓRIA DUA LHÉNGUA I DUN POBO. Mas cuido que inda un lhargo camino hai a caminar, mas esso son outras cuontas.






27/05/13

Amadeu Ferreira bai falar de Lhaços an Lisboua - Casa de Trás-ls-Montes -



 
Quaije a findar l anho scuolar, cuntínan las classes de mirandés to las quartas a las 20h30m  na Casa de Trás-ls-Montes an Lisboua, eilhi arrimado a Campo Pequeinho.

Para ls que steían antressados anforma-se que nesta quarta-feira, die 29 teneremos l porsor Amadeu Ferreira a falar  de Cultura i Lhéngua Mirandesas, bai falar de danças mirandesas, Ls Lhaços.

Palhaço




Esta Sexta, até me chamórun a mi, you que nien moro nien trabalho an Toulouse mas nun "departamiento" al lhado, para fazer passar probas d’eisame a nun sei quantos studantes que scolhírun l pertués cumo ua de las lhénguas possibles al mesmo título que l anglés, l spanhol ou outra lhéngua qualquiera...



- Tu até falas mui bien Pertués ! Naciste an França ou an Pertual ?

- Naci an Pertual.

- I qu’eidade tenies quando beniste pa la França ?

- Tenie 13 anhos.

Pongo-me anton a fazer la cuonta mentalmente i cuntinuo a cumbersar cun eilha:

- Só faç anton cinco anhos que aqui stás.  Cumo ye que se passou la tue adaptaçon ? Acheste fácele ou defícele mudar de paíç cun essa eidade ?

- Nun fui fácele mas lhougo m'aperpunírun classes de francés lhéngua strangeira i cunheci outros colegas que benien eilhes tamien de outros países...

- Beniste pa la França culs  tous pais ?

- Bin.

- L que ye que bos motibou a deixar Pertual ?

- Morábamos an Sta Maria de la Feira i l’ampresa adonde trabalhaba miu pai yá nun daba para mos gobernar...



I mais casos cumo esse, anquanto bou oubindo i daprendendo tamien l que se diç an Pertual... Houbo, segundo parece, quien tratasse nestes dies l Persidente de la República de “palhaço” i cierto derigente político que manifestou “repúdio” por aqueilha declaraçon...



Puis you quiero anton dezir que you l que sinto ye un total “repúdio” mas ye por todos aqueilhes que cunsidéran ua cousa purfeitamiente normal, ou cumo se nada fusse, que familhas anteiras  deixen sue casa i sou paíç (neste caso: Pertual, l nuosso Paíç !)  para, quaije cumo antigamente i inda ne ls dies d’hoije!, íren a saber, alén-frunteiras, un pouco daqueilho que alguns na realidade siempre quejírun guardar sclusibamente para eilhes!



Son esses i solo esses por acaso ls berdadeiros “palhaços” !       




25/05/13

"de cabalho para burro"





Este dito, muito ousado pul pobo, quando quier dezir que “se bai de bien para mal”, an special quando se queda mais probe, ou até quando l anfertúnio bate a la puorta. Ye un dito bien spressibo, porque nun deixa dúbedas a naide, de modo que ls burros na sue cundiçon de animales mansicos i prestables, nun ténen culpa nanhua, nien son menos amportantes que ls cabalhos, cada un na sue, ne l sou lhugar.

Mas to la giente ls pon, quando ls acumpara, nua scaleira de balores, l burro un pouco mais a baixo de l cabalho, mas nun bamos antrar en questones de nobreza, mesmo que l mundo de las béstias las tenga. Al burro l que ye de l burro al cabalho l que ye de l cabalho porque dambos a dous son afertunados cun quatro patas i dambos a dous gústan de raçon de la tulha.

Mesmo que se diga que quien agaba arada de burros nunca lhabou cua junta, cuntino a ateimar que ls burros nun ténen culpa nanhua, quando l mundo queda pior que staba, nun ten haber cun anteligéncia nien cun falta de sperteza, mas cuido que ye por falta de nobreza. Porque nien to l mundo bai de cabalho para burro, hai muito mundo que bai de cabalho para dous ou trés cabalhos.

Mas bamos al que quiero dezir, hoije quando se fala na crise, dezimos que to ls dies bamos de mal a pior, nun ye assi para todos, ou será que ando anganhado!?

Nien to l mundo anda de cabalho para burro, peçque muitos ye alrobés, esta crise assienta que nien albarda nuoba, todo le chega a las sues alforjas a ringalheira.

 La probreza, la miséria duns, fázen la fertunas a outros, nun se benga a poner las culpas adonde nun las hai.
 

Hai bien grandura an nuossa mimória!



Fui l acauso l causo que se passou i que por acauso passou-se cumigo. Las grandes cidades ténen l porblema de se agarráren transportes. Agarra-se l metro, l cacilheiro, i tamien la carreira. Chegado a Lisboua agarrei la carreira 36 ne l Cais de l Sodré. Passa ne l Saldanha adonde you bou salir. Perde-se muito tiempo an transportes. Nada hai a fazer. L melhor ye aporbeitá-lo. A mi dá se me para ler. Quaije nun me dou cuonta quien bai a miu lhado. Bamos alhá al que quiero cuontar. Antrei na carreira, staba quaije chena. Muitas de las bezes anda-se de pies mas desta beç tube lhugar assentado quaije a las traseiras. Un assento staba oucupado i outro lhibre. Cun boç baixica, a modos que naide ouba, alhá dixo para mi: cun licença. Sentei-me, abri l lhibrico i ende ampeço la lheitura. Apuis de mi antrórun outros quedórun-se de pies. Passado un cachico la tie sentada a miu lhado ampeça a falar cun ua colega que bai de pies.Yá de la lheitura nada you consigo ficar. La cumbersa ye mui arrimada, nun consigo quedar cun nada de l que leio. Ancerro l lhibro. La cunbersa antre colegas cuntina.

Alhá de l fundo de mie mimória hai un registo de boç conhecido. Quedo-me atento, nó a la cumbersa mas al registro de boç. Biro un pouquito l cachaço, cumo quien nun quier la cousa, mas ye mui arrimado i nada anchergo de la cara. Aporbeitei un tiempico de pausa de la cumbersa cruzada i pergunto: çculpai-me mas bós nun bos chamais Dora, la mulhier de Duarte? I tu nun sós l Cangueiro? Ua alegrie sien fiesta …


Passados quaije dieç anhos que you nun scuitaba aqueilha boç i bie aqueilha cara. Hai bien campo i grandura an nuossa mimória!

22/05/13

Palabrones (carbalhadas, palabradas, asneiras, asneirolas…..)




Eiqui a dies, meti-me na carreira i ala até Zenízio (Miranda de l Douro), gustei i fai-se bien esta biaige, claro un ten que cuntar que bai assientado arrimado a uito horas i nun puode andar mal de la tripa, tamien ye barata i las carreiras son luxosas.

Gustei porque regalei-me culas bistas i passei an tierras que yá nun l fazie arrimado a trés dezenas d’anhos, culpa de las auto-stradas, na biaige benírun al de riba un munton de alhembráncias de l sítios, assomadeiros, puontes bilhas, restourantes i por ende afuora, todo algue que quedou dantes.

I quando assi ye, quedamos mais achegados a muita giente, son camaradas de jornada, tenemos la possiblidade d’oubir i l mais de las bezes ye só esso que tenemos que fazer, oubir cumbersas, anformaçones, l que las pessonas ténen a dezir al xofer, als bezinos, quando caírun las terribles geladas, la fuorça de ls nubrineiros, adonde açagórun mais, cumo l tiempo ten sido de feiçon ou madraço,  quedamos anformados i tenemos ua reproduçon fiel a todo l falar de l norte, de Mirandela, Bila Rial, Bergáncia, Macedo, Eizeda, Bumioso, que nun ye l mirandés. Ye un falar rico, spressibo, cheno de palabrones que stan atados a la punta de la lhéngua i loinge de l coraçon.

I eiqui tengo que dezir i dar rezon a un amigo miu que bibe an Bila Rial l tiempo todo, que me diç que l norte solo ten meia dúzia de palabrones, que son siempre ls mesmos, i que son assi a modos d'andreitas de la cumbersa, eilhes stá nas falas cumo birgulas, que nós, ls de Lisboua tenemos uas centenas deilhes, todos cumplicados, cula proua de ls botar, naide ls antende, i apuis sal asneira.

Ye berdade i un dá se cunta quando çcuita l pobo de riba, sal carbalhada ne percípio, ne l meio i a la fin de la fala, mesmo sendo cúrtia, se fur taluda i demorada son a las baldadas, mas to l mundo antende i naide s’ampina.
Hai bezes que nas cumbersas que ténen cun nós se nun botáren la carbalhada, la cousa nun anda.

 Ua carbalhada, stá nas cumbersas cumo l alho stá nas çurças.