30/04/10

LA PROCISSON DE LA SENHORA DE LA LHUÇ

.
Para ls que nun podírun ir a la Lhuç, ende queda la procisson i ls foguetes.
La bida nun ye solo l que nós queremos ou gustamos, mas tal qual eilha ye i para la giente de l Praino, la Lhuç ye un die de fiesta i de feira, adonde melhares de pessonas ban, cumbíben i cómen la merenda.
Nós tamien fumos i comimos la merenda a la selombra de las carrasqueiras, que bien mos soubo l chouriço anriba de l pan i a cortar cula faquita de Sendin, si porque an Sendin tamien las fázen.
Suorte que nun fui un die d'auga, mas yá agarremos alhá buonas molhas.
.

Si botórun ua çcarga bien grande a la antrada de la Santa!

Manhana pongo la feira.

AUGA ou CHUBA ?

Cumo sou nieta i sobrina, filha tamien, de lhabradores ou antigos lhabradores para quien essa « auga » que caie de l cielo siempre tubo la mais grande amportáncia, puodo-bos dezir que a mi tamien me parece que siempre oubi muito ls mius cunterráneos i familiares dezir, por eisemplo an Sendin :

- «L outro die, inda caiu ua auguita mas fui pouca cousa, palabra d’honra !»
ou anton :
- « Inda caiu ua auguita bien buona ! »

I parece por acaso que, cada beç que ye possible, ye la palabra « auga » que las pessonas gústan de ampregar, talbeç inda mais que an Pertués mesmo que tamien se diga nesse idioma :
- «Está a cair água »
- «O céu está encoberto, vamos ter água » (Nua lhéngua cumo l francés, mesma cousa : « … on va avoir de l’eau » anque se diga tamien muito : « … on va avoir de la pluie »)

L que puode haber lhebado anton ls Mirandeses a gustar mais de ampregar ne l die a die la palabra « auga » que la palabra « chuba » (« chuba » que ben antretanto dua palabra que tamien eisistie an lhatin clássico : « pluvia ») ?
Rezones de orde fonética i tamien semántica ne l final de cuontas : la palabra « auga » ye mais rápida i mais fácele de pronunciar i de antender tamien, i mais agradable por acaso al oubido…

Mas essa nun ye ua rezon bastante para cunsidrar que ye neçairo scluir ua beç para todas ua palabra cumo « chuba » de l bocabulairo mirandés. Antes pul cuntrairo cumo bamos a ber !

Podemos antender que para traduzir an mirandés ua frase cumo esta que ancuntrei aqui mesmo na anternete «Como reaproveitar a água da chuva em residências?” seia possible dezir assi i todo : « Cumo reaprobeitar (ou simplesmente aprobeitar)… l’auga (Mas que auga eisatamente?)… l’auga de la chuba (L mais poético serie dezir antretanto : de l CIELO subretodo para pessonas muitas bezes mui sensibles an relaçon a la relegion cumo puoden ser ls Mirandeses !)

Mas hai casos an que la palabra «chuba », tamien an mirandés, ye andispensable i para dar probas bou a dar dous eisemplos (i cumo estes poderiemos dar mais):

- Cumo traduzir por eisemplo la designaçon de « Chuva ácida » que se usa muito an pertués hoije an die (An francés tamien : « pluie acide » !) cun outras palabras que desta maneira : « Chuba ácida » ?
- Ou tamien esta frase : « A chuva é um fenómeno meteorológico que consiste na precipitação de gotas d'água ». You neste caso, solo beio ua traduçon possible : « La CHUBA ye un fenómeno meteorológico que cunsiste na precipitaçon de pingas d'AUGA ».


Hai que dezir la berdade : serie un nó-senso total repetir nesta frase la mesma palabra « auga », l que significarie que nós ls Mirandeses seriemos ancapazes de poner la Lhéngua al serbício de las ciéncias i de la modernidade … quedando anton cumpletamente agarradicos a un mundo inda muito mediabal… aquel anfeliçmente que solo cunhecírun muitas bezes ls nuossos antepassados ! Resta a saber se ye esso l que queremos ?
You nó !

Augas

Solo hai mui poucos anhos ampecei a oubir la palabra «chuba», tamien culas formas «chuiba» i «chúbia». An beç desso siempre oubi dezir «auga» aplicado a chober, berbo que siempre oubi ousar.
Será assi ou podemos dezir que la palabra «chuba/chúbia/chuiba» yá muitá que faç parte de l bocabulairo mirandés? Quien podir, que ajude, subretodo tenendo an cuonta l que dízen, na sue tierra, las pessonas.




Tentaçones de Fin de Tarde


Las bancadas chenas de lhibros
L cheiro que ben de las roulottes
A la fame nun le gusta lhiteratura

«Leya» un Haiku


Ne l Parque Eduardo Sétimo
Ties de Cascais cómpran
lhibros subre l papa

29/04/10

E, fui buendo

Resfolguei fondo, ua, dues bezes,
sei alh
á you las que serien
cun la fome de quien todo quier resfolgar,
sien que nien un granico de oucigénio sobre
la doçura de l oulor...
Tílhia florida ne l més de Júnio,
resfolguei-te l cuorpo i l pelo,
las fuolhas, l tuoro,
sorbi-te l doce de las flores.
Bebi-te an chá ne l Eimbierno, a scaldar,
adoçado cun miel,
ne l strelhumbre de l lhume a arder,
botando ua batailha de castelhanos
a chiçpar...
Resfolguei fondo, ua, dues bezes,
sei alhá quantas!
susteni, i...
fui buendo...


Yá de pequeinha...



Yá de pequeinha...

Alhi pals lhados de la Marrielha,
que sossego, miu Dius, que sossego !
Lhembro-me que iba tamien mie bó,
pal termo, adonde todo parecie grande
i pequeinho al mesmo tiempo...

Yá pouco bou até la Marrielha
i mie bó se inda eisiste,
bibe, mas ye ne l miu pensar...
Inda ye l que yá fumos
l que somos i l que inda podemos ser.


Quadras



1.
Ye ou nó purfeitamente normal
qu’haba neste cantico de Pertual
p’ra dezir nesta lhéngua tan galana
solo aqueilho que mos dá na gana ?

2.
Anque saba dezir mais cousas
nessa lhéngua que ye l francés
nunca screbi tantos poemas
cumo agora an mirandés…


27/04/10

Passo a passo


Passo a passo te camino
Passo a passo bou adelantre
Passo a passo me demoro
Nun passo que you abante

Passo a passo...
Passo a passo bou andando
Cun ls passos yá andebles
An dies que me bán bolando

Passo a passo mui pesado
I l loinje se fizo a la puorta
Neste camino nun andado
Adonde la cozina ye la huorta

Passo a passo, un passo dado
I dezi-lo nun registo
Cun l passo tan apressiado
Cumo ye que cheguei a isto?!

Tu chegueste i chegou l tiempo
D´alhá al para acá
Mas se eiqui yá tu chegueste
Ye porque l tiempo, passos te dá...


26/04/10

L “cumbíbio/jogos” de ls Boubielhos ne l die 1 de Maio



(Bídeo de limpassado)


Siempre screbi, antes i apuis subre l “cumbíbio/jogos” ne l die 1 de Maio, sou segneficado, la rezon de ser ne l die 1 de Maio, l sou antresse pa la quemunidade Zeníziense i cumo se fai.

I cheguei a la cuncluson que screbir mais ua beç nun fai mal nanhun, pena ye que muitos mius cunterréneos nun l fágan tamien, porque serie mui amportante saber las oupeniones de mais giente.

Zde yá lhembrar mais ua beç que l cumbíbio de l 1 de Maio de ls Zenízienses ye fruito de la gana i necidade que andrento de l’Associaçon se sentie de fazer jogos populares de la nuossa region an special l fito (por bentura l mais coincido puls tius n’aldé), porque dantes solo faziemos l magosto ne l die de Todos ls Santos, cumo fuorma de sinalar l nacimiento deste ajuntouro.

L Cumbíbio/Jogos calhou a ser ne l 1 de Maio, i assi cuntinou, cumo se fusse oufecializado, la maiorie de la quemunidade yá sabe que assi ye, ambora la Direcion de L’associaçon siempre tenga feito la logística i ls cuntatos quier por carta i outros modos, para que seia de l coincimiento de todos.

Este cumbíbio tenie ua caratelística bien própia, de matriç bien fuorte que le benie de la maiorie de las pessonas star lhigada a ua aldé, cul cunho que todo esto ancerra de ls nuossos antepassados, lhaços de família, parentesco, bezinança i bibéncias d’anfancia, quantas bezes bien mais marcadas que las demais, fruito de las trilhas, matanças de ls cochinos, bindimas, ajudas i partilhas de spácios quemuns. Nestes cumbíbios houbiemos i falabamos de Zenízio, las cumbersas, ls códigos éran quemuns a todos ls persentes. La chicha i las sardinas assadas, ls jogos de l fito, raiuola, reilha éran la çculpa porque l que las pessonas justában era de falar uns culs outros, culs cunterráneos, ls parientes, amigos.

Cumbersar nesse die era un modo de regar las lheiras de la huorta de la suidade, de oubir i cuontar cousas simples mas que la nuossa cundiçon de terrucos nun çpensa.

You sei que ls tiempos son outros, las cousas demúdan ou até haba quien de buona fé, cuido you, quier cul alhargamiento mantener las asparcéncias, a ser assi mais stáran alhá cumo se fusse outro ancuontro qualquiera, nun falaremos de ls mesmos nomes, de ls mesmos chamadeiros, de las mesmas temporadas, cousa que dantes mos lhigaba.

Mas este cumbíbio i l outros, puode cuntinar cul cunho que tenie, ser cumo era, tener esse sprito natalício, bolber a ser l ancuontro de todos nós, bolber a ser un cachico de l'aldé fuora deilha, bolber a ser l puonto d’ancuontro de parientes i amigos, ser l sítio adonde cuntamos las lhonas i cuontas de la nuossa niniçe, de rebibir ls dies de scuola, partilhar las lhembráncias que inda mos ban n’alma

A todos, digo-bos l you, la Direcion de l’Associaçon que ye quien ten la repunsablidade de l'ourganizaçon, nun se poupa a sfuorços para que todos béngan, que todo cuorra bien, que seia un die bien passado.

You siempre gustei de l cumbíbio /jogos, por esso alhá starei.

25/04/10

Inda sinto...

Inda sinto l friu
De la pobreza çcalça na ruga
Inda sinto l calafriu
Daqueilha biolença cruda.

Inda sinto l´eisolamiento
L´eignorança cumo bandeira
Porque l pobo na eignorança
Sinte la mintira berdadeira.

Inda sinto la fome
De l pan guardado na cerrona
Duro que hoije naide come
Sien que l anrebulhe an bergonha.

Inda sinto las oupreçones
I ls delores de las corriadas
Éran assi las eiducaçones
Subre pessonas calhadas.

Sinto ne l cuorpo un tremor
Nó de friu mas si de spanto
Que se çqueça l ditador
Dun pobo que sufriu tanto!




Biba l vinte cinco de Abril siempre!
Biba la fuorça i l antelgença que l renóben

25 DE ABRIL

.
“LAS PUORTAS QUE ABRIL ABRIU”
(ARY DOS SANTOS)

Quien l fizo era suldado
home nuobo capitan
mas tamien tenie a sou lhado
muitos homes na prison.

Puosta la semiente del crabo
ampeçou la floraçon
de l capitan al suldado
de l suldado al capitan.

Fui anton que l pobo armado
percebiu qual la rezon
porque l pobo çpojado
le punie las armas na mano.

Pus tamien el houmilhado
an sue própia grandeza
era suldado fuorçado
contra la pátria pertuesa.

Era preso i eisilado
i ne l sou própio paíç
muitas bezes strangulado
puls generales senis.

Capitan que nun comanda
nun puode quedar calhado
ye l pobo que le manda
ser capitan rebuoltado

ye l pobo que le diç
que nun ceda i nun heisite
– puode nacer un paíç
de l bientre dua chaimite.

Porque la fuorça bien ampregue
contra la posiçon cuntráira
nunca ouprime nin persigue
– ye fuorça rebolucionáira!
….

L BINTE CINCO d´ABRIL



Ver imagem em tamanho real


L die binte cinco d´abril de mil nuobe cientos i setenta i quatro, hai trinta i seis anhos un grupo de balintes capitanes salirun pula calhada de la nuite, culas sues tropas amigas, i furun-se a Lisbou a derrotar aqueilha ditadura, que yá por si staba mui deblitada para nun dezier podre. Miesmo podre muito fizo sufrir a Pertual i als pertueses principalmente ls moços nuobos que tubirun que ir para aqueilha guerra sien sentido que habie nas colonias que anton inda éran Pertuesas. Cumo yá staba tan deblitada ls balientes capitanes fui só dá-le un assopro i la ditadura cun todos ls sous podres caiu-se sien oufercer resisténcia, i antregou-se nas manos dels balintes capitanes, que por sue beç tubirun que arranjar un oufecial gineral para comandar la Naçon, tenie que haber un persidente, i anton l Gineral Spinola aceitou ser l persidente de Pertual mas fui sol de pouca dura que lhougo l çpachórun dando-le l lhugar al Gineral Costa Gomes que puli andube uns anhos fazendo de las sues.
Dende, la tal podre ditadura dou lhugar a esta democracie que agora tenemo. Se ten sido buona you digo sien pestanejar que ten sido ua marabilha. You nun starie eique hoije a dezier estas cousas, i muito menos an mirandés, nunca me deixarien abrir la boca para dezier que l mirandés ye ua lhéngua oufecial. Para aqueilha giente esta fala nun cuontaba, secalha nien eilhes saberien qu´eisistie, i miesmo que l soubissan nun la deixaban falar. Agora me lhembra d´alguas coisas de que nun bal la pena chequier falar, Stan muortas i anterradas, assi cumo la ditadura Salazarista. Anton falo só de las cousas de la democracie. Que apartir daquel binte cinco d´Abril las cousas yá nun furun la miesma cousa. Politicos de nomiada que andaban pul strangeiro apersentórun-se acá i tumórun la redia de las cousas, i eilhas ampeçórun a demudar. Claro que nien siempre furun rosas, que Pertual stube bien cerca d´ua guerra cebil.
Las cousas furusse amanhando, i Pertual dou la buolta purriba. Hoije las cousas stan mais sossegadas nesse sentido. Se bibimos bien, Bibimos melhor que na tal ditadura, mas nun mos bamos a eiludir, que Pertual sigue sendo l parinte probe de la Europa, que mos bai dando uas migalhas para mos fazer calhar. Migalhas essas que quedan mais de la mitado pul camino, ne ls bolsos de cabeças abançadas que to fazen para que Pertual nun passe de la cepa tuorta. Claro que a eilhes nun l cumben que Pertual biba bien senó passaran eilhes a bibir mal? Mal cumo quien diç, menos bien digo you.
Nós las pequeinhos cuntentamos-mos cun que mos deixen falar i nesse sentido eilhes si mos fazen la buntade falamos a tuorto i a dreito, secalha nien siempre bien, mas falamos. Ban-mos dando ua no crabo outra na ferradura i nós todos cuntentos bóziando biba la democracie.
Tenemos assistido nels últimos tiempos a que essas cabeças abançadas çpeigen ls cofres de l Stado de Pertual a tuorto i a dreito cula democracie a ber i a tolerar sien que diga nada. Para esso sierbe la democracie.. La democracie que nun ten culpa dessas cousas. You digo que la democracie fui la melhor cousa que l puodie tener acuntecido a Pertual. Assi aba buntade politica i cabeças que nun seian tan abançadas cumo las que you digo, mas cabeças que saban l que fázen i que tengan juízo, i Pertual irá palantre. Muito ambora las cousas nun steian famosas, mas bamos a tener fé an Dius que el debe saber l que fai. Assi ye cumo you beio la nuossa democracie, i nun bos falo de ls porsores dels anfermeiros, i dels policias, dels ancendiarios que todos ls anhos mos queiman l pouco de buono que mos quedou de la tal ditadura, la nuossa floresta, i de muitos outros que quieren trabalhar pal dar ua codia de pan a la familha i nun tenen adonde trabalhar. Para nun falar dels eidosos i sues pensones, mas quei stamos an democracie, i anté stamos na Europa de pleno dreito. Ye assi que you tengo bibido la democracie estes trinta i seis anhos, tenen benido denheiros ambarda de la Europa para refarmar i melhorar las cousas. Adonde stan las reformas adonde stan las melhoras, tengo bisto l que l passa a la nuossa agricultura, adonde stan las trieiras que habie datrás. Muitas mais cousas habie que dezier desta nuossa democracie, mas digo só que apesar de todo baliu bien la pena ls nuossos capitanes teneren arriscado tanto la sue bida. Inda bien que l fazierun que apesar de todo stamos melhor apesar de tenemos que drumir cula puorta fechada a siete chabes ye claro.. Mas miesmo assi ye causo para dezier Biba la democracie, biban ls capitanes d´Abril que la maior par deilhes ó quaije todos yá se furun. Mas pel menos puodemos-mos hoije lhembrar deilhes i agradecer-le todo l que mos fazierun.

BIBA LS CAPITANES DE ABRIL BIBA LA DEMOCRACIE BIBA PERTUAL...

BIBA PERTUAL

José António Esteves

23/04/10

Ua raiba que medra


Arrebanhou l´uosso até la miolha
apuis del inda fizo un caldo
adubado sien mais nada.
Inda quijo rober l´uosso
outra beç
mas hai uossos mui malos de rober...
Fui-se a la cama a remoler.
Deitado
inda a cuontas cun l uosso
sien mais nada l tirar
tube que se alhebantar
que l suonho nun l benie
nen sabe bien se de la fome
que solo aquel uosso tenie...
I por mais buoltas que l dira
mais nada d´alhá tiraba
se nó la raiba de dies...
Fui-se a cuntar las streilhas
que l´amportaba

que l nacíssen berrugas
mais qu´aqueilhas

que yá tenie!...
Hai uossos malos de rober
i deilhes nada se saca
que nun seia ua raiba que medra...



Mesmo que yá sinta l Setembre...



Entra-me la Primabera pula jinela
benida de l jardin pintado de quelores,
flores de glicínias, goibos,

jasmin i laranjeira,
cultibadas cun amor,
regadas cula chuba,
misturando sous oulores.
Por eilhes sou lhebada an suonhos
para jardines lungísssemos,
secálha de la Babilónia,

tales i quales,
adonde t'ancuntrei
i te perdi.

Querie falar-te de Primabera,
doce, a zlizar ne ls peitos
cun oulor a pan caliente i maresie;
i de las juras d'amor
de ls reissenhores
que na arble cántan
i se béisan
cuntinando siempre la melodie.

Querie falar-te de la Primabera
que bi nacer ne ls uolhos de la gaibota
i de ls corales
qu'abrigan peixes
cumo tu ambergonhados
quando,
naquel die al mirar l mar
you pensei ne l'ouceano

biajante ls tous uolhos.

Querie falar-te de la Primabera
qu'un die me naciu an Abril
i me fizo lhibre;
de la cançon,
poema a cheirar a crabos
a crecer nun jardin,
funtaninas de suonhos a medrar,
regados to ls dies.

Querie falar-te de la Primabera
chupada an cada morangano,
an cada nubre ancastelhada;
de la ánsia de la nun perder
nun sentir de beisa-flor,
a chuchar l nétar
dua flor perfumada.

Querie falar-te de Primabera
mesmo que yá seia Setembre...


21/04/10

Anestesiantes





Houbo un tiempo
an que me lhembraba de todo
ou quaije de todo
cumo desse tiempo de la mie anfáncia…

I chobie…
I fazie sol…

Mas chegou l die…
Guiana, Caiena, Amazónia,
Charles-Marie de la Condamine… !
i las frechas anestesiantes alhá stában
para squecer todo
até esse tiempo de la mie anfáncia…

Agora ye preciso ber
se ye possible sanar
p’ra me lhembrar outra beç
i talbeç inda melhor…

quando chobie…
quando fazie sol…

"Ganda nóia, pá!"

De beç an quando, leio an l Diário de Notícias la coluna de Nuno Azinheira, crítico de telbison. Las mais de las bezes, nun cuncordo cun él, mas desta beç, cuncuordo. L testo yá ten uns dies, mas cumo ultimamente tengo pensado muito nalguas cousas que él diç, achei que balie la pena scribi-lo ende.

Eilhes purmeten un magazine jubenil i you tremo. Eilhes até puoden ser bien antencionados, mas nun saben nada de jubentude: de l que eilha guosta, de l que eilha bé, de las nuobas formas de comunicaçon adoptadas pu ls sub-30, de la lhenguagen, de las práticas i de las ralaçones de quien ampeça a preocupar-se cun namoros, cun faculdade, cu l purmeiro amprego ó cu ls purmeiros filhos.
Nun destes dies, ancuntrei l Eurotwitt auto-antitulado un "magazine jubenil sumanal, que fala sobre todo l que se passa an la Ouropa", para, diç la RTP, l segmento 15-30 anhos. Carreguei an l boton "REC", deixei a grabar i fui a la mie bida.
Ye suposto un home ó ua mulher de 28 anhos ser tratado cumo jubenil? Ye suposto tratar-se por tu un adulto lhicenciado i pai de dous filhos? Ye suposto la lhenguagen ser folclórica i cundescendente, acumpanhada por uns trejeitos i uns arregalares de uolhos, solo porque se stá a falar para... jobens?
Que eideia ye esta de que la jubentude ten de ser tratada cumo mentecapta? "Son estas alguas de las noticies extraordinairas subre la Ouropa que bais quedar a coincer an purmeira mano ende an l Eurotwitt", diç-mos, antre muitos gestos, Carlota Crespo, la apresentadora de Eurotwitt. I que amboras straordinárias son estas? "Ls ouropeus stan a quedar boubos: ambentórun ua nuoba forma de tomar café, ponen chimpazés a filar i fazen eisercício até cair pa l lhado".
L que deberie ser un porgrama para motibar jobens pertueses para la amportancia de l Parlamento Ouropeu i para las bantagens de la bibéncie an l spaço comun ye un programa de "notícias straordinárias". Assí se passan 25 minutos an la RTP2.

Nuno Azinheira, Diário de Notícias, 15 de Abril de 2010

3º Ancontro de Bloguers Mirandeses - Senhora de l Resairo












L ancontro de Bloguers dastanho yá ten data terminada: ye die 21 de Agosto - Sábado -, na Senhora de l Resairo, ne l termo de San Pedro, cerca de las Minas de Santo Adrian.
L Blogue que Abelhón ousou para las anscriçones de l anho passado na Trindade tamien sirbe para agora, podeis ir alhá carregando eiqui.
Ls "Mardomos" stan a tratar de l "cartaç cultural" i de l "porgrama de atebidades" - a ber se ls workshops son subre bitela assada ó subre canhono guisado - mas ua cousa ye cierta: hay que lhebar ua nabalhica para l zambolbimiento de ls trabalhos.
Puode-se ir por Caçareilhos (cortar a la mano squierda nas placas, quien bai de Caçareilhos para la bila) i tamien se puode ir por San Pedro (chegais a San Pedro i procurais pul filho de la porsora i apuis you lhiebo-bos alhá).
Assi i todo, la melhor maneira de quedar a coincer l camino ye ir a la fiesta de la Senhora, que ye ne l purmeiro demingo de Maio, antanho calha die 2; tamien mete merenda, yá sabeis, procurais pul filho de la porsora, anda que bergonha se me ha de fazer nun amanhar un cibo de chicha assada anriba de un carolo i ua pinga de la bota.
Cumo you bos dezira que ye la fiesta más bonita de l Praino, calhando cuidábades que era mintira, cumo you sou de San Pedro, cousa i tal... de maneira que l melhor ye ir a ber, para apuis nun andar a perguntar cumo se passou.
Bah, oupa, botai-bos alhá a fazer las anscriçones, que hai que ampeçar a fazer cuontas a quantos somos.

20/04/10

L que pensas subre l 25 d’Abril?



Este podie ser l títalo dua reportaige
Botei-me por ende a scuitar l que las pessonas cuídan de l 25 d’Abril, de l de 1974, i tamien de l d’agora
I fui strourdinário, oubi cousas bien bariadas, zde ls que yá míran para esse die cun cierta rábia i muito deçden, passando por aqueilhes que nada le diç, ancólhen ls ombros, nun géstio de tanto se medou, cumo até quien esse die i l que acunteciu nada sabe, nesta terceira parte anda muita giente nuoba.
Mirar pa l que acunteciu na nuite de 24 para 25 d’Abril de 1974, que fui ua rebuolta de ls melitares que l pobo agarrou yá an fugida i la batizou de Reboluçon de ls Crabos, cun deçden, a miu ber nun queda bien, mesmo que haba danhos pessonales, mesmo que muitas pormessas téngan ido pul’auga abaixo, mesmo que l sprito de lhibertaçon an muitos causos fusse atraiçonado, mesmo que haba cousas que nun stan bien i até cuidamos que dantes stában melhor, que cun eilha téngan benido balores pochos, que l nible de respeito pulas tradiçones i questumes tenga abaixado, que la certeza dun feturo melhor seia ua miraije, que l’eiquenomie ande pulas rues de l’amargura.
Cun todo l respeito que siempre tube cun todas las oupeniones, quiero dezir que quando assi se pensa, pensasse solo cula barriga, nesse nuite bieno muito mais, bieno lhibardade, benírun ls aliçaces para custruir ua sociadade mais eigualitaria i mais fraterna, se esses balores nun stan cunsolidados, çtribiudos i anraizados la culpa nun fui de la Reboluçon. Para alhá de l ato afouto i heiroico de ls melitares an agarrar ls mandones pul cuornos, ato que nunca debemos squecer, puis l pobo tenie la gana, cuncéncia i fuorça, mas nun tenie las armas que era ua de las cousas que fazie la çfrença.
Pensar que l 25 de d’abril nun ten amportáncia, ye correr un risco mui fuorte, ye deixar muorrir-se la chama, deixar arrefecer algue que demodou para siempre la stória de l nuosso paiç, que l puso al nible de ls demais paizes democráticos, adonde l pobo ten l dreito de decidir cul sou boto qual debe ser l sou çtino. Mirar para esse die i l quel simboliza, cun ancolher d’ombros ye andar a leste nesta bida, ye nun danteder patabina de nada, siempre ls pobos percisórun de marcos de referéncia para custruir l sou feturo, siempre ls pobos ousórun simblos para consolidar la sue eidentidade.
Quanto als mais nuobos, aqueilhes que até nacírun apuis, sien ls çculpar, cuido que la culpa l mais de las bezes nun ye deilhes, la sociadade fetura será l que nós quejirmos. Se n’eiducaçon i ne l ansino nun botarmos cumbicçon i ampeinho, eilhes solo por si nun bénen, se nesses trabiados furmos ancenaçones pachouchadas, la comédia sal falhada.
Podemos até pensar que esta paçmaceira até cúmben a alguns, esta democracia adonde cada un diç i fai l que quier que naide bai preso, que esta lhibardade se presta a todo, mas nada de mos deixar arrolhar i muito menos adrumecer, porque ls jobes merecer i quieren la berdade, tenemos l que merecemos, teneremos melhor se para esso fazirmos i trabalharmos.

18/04/10

Serei Primabera



Entra-me an casa l oulor l jasmin
A ancarrapitar pula laranjeira an flores albas
Entra-me an casa l oulor las glicínias
Que tápan la parede acerca las malbas.
Entra-me la Primabera na alma
Atrabeç dua centeilha de sol que se antremete
Por antre las nubres que anteiman an quedar
I arráman chubia para lhágrimas lhabar.
Quiero lhabar-me nessa chúbia de Abril
Borrascos caídos a la priessa, augas mil
Cun perfumes ambuoltos de mil flores.
Áh Primabera, hei-de guardar-te
A siete chabes drento de l miu peito!
Ah oulores frescos de la mie quimera
Fazei-me sentir siempre Primabera!
Há-de chegar l Eimbierno friu i branco
Adonde azimbrarei ls uossos a doler pranto
I naqueilha ansanidade i quimera
Hei-de sintá-me arrimada al miu bércio
I tenerei la Primabera...
Ne l miu peito...






17/04/10

UN SENDINÉS NA EXPONOR

.

.
Realizou-se hoije ua cunfréncia subre la wikipédia, na Exponor i un de ls cunfrencistas fui un sendinés i cumo nun podie deixar de acuntecer l HOIJE stubo alhá assi cumo l SAL. L cunfrencista fui Cristóvão Pires que falou subre “l uso de la Bikipédia na rebitalizaçon de lhénguas minoritairas: L causo de l mirandés” i falou an sendinés (bariante de l mirandés), cumo quijo salientar.

.
Cristóvão Pires naciu an Sendin, ne l die 10 de Junio de 1984. Ten formaçon an Angenharie Anformática na Ounibersidade de Coimbra, ária adonde trabalha hai parende 4 anhos na mesma anstituiçon. Ne l mirandés, animou-se hai pouco tiempo a daprender a screbir ua lhéngua que siempre andubo cun el i ten colaborado an bários “porjetos”. Uns cun mais fuorça, outros cun menos; sendo de çtacar la partecipaçon na traduçon de l sitio Photoblog, de l sitio WordPress i de l hi5. Partecipou inda na criaçon de un tradutor de Pertués pa Mirandés i colabora na Bikipédia.
..

.
Fizo la apresentaçon de l Mirandés zde la ancestralidade de la lhéngua até ls dies d’hoije i fizo ua sposiçon de las sues caratelísticas. Çmestificar alguas eideias feitas i çclarar la nobreza de la léngua fui outra de las sues sposiçones assi cumo amostrar que l mirandés ye un balor patrimonial de Pertual an bias de stinçon i que todo mundo, cun un cachico de buntade, puode dar ua grande upa para l preserbar.
.
.
Muita giente partecipou na çcusson deste tema i tamien nun faltórun ls sendineses, que falórun tamien an sendinés i dórun ua grande upa para que todos ls presentes quedássen agradados i motibados para dibulgar i studar mais la nuossa lhéngua mirandesa. Habie giente de bárias ounibersidades, cumo la “Universidade Nova de Lisboa”, la “Universidade de Coimbra, la “Universidade Fernamdo Pessoa” que fizo la grabaçon antegral de la cunfréncia i la “Universidade do Porto”.
Nota: Quando la grabaçon stubir çponible ne l Youtube yá bos anformaremos.

16/04/10

Ler





Zerteficaçon i amparcelamiento rural, spresson lida an La Fuolha Mirandesa, de l Jornal Nordeste desta sumana, adonde Feliç Fernandeç cuntina a dar-mos cuonta de l trabalho realizado pur REZONA, i ls eicelentes ouradores que botórun palabra nas bárias palhestras neste eibento Cultural.

Ampeçei assi porque d’algun modo tenie que l fazer, mas tamien porque gustei muito deste dito. Zerteficaçon, cumo fui splicado, ambora la tierra de Miranda nunca fusse muito poboada agora ye menos, amparcelamiento, palabra que de garoto nunca la oubi. I bien debrebe lhiei todo esto al que ten benido a acuntecer cumigo, puis you tengo feito un rico amparcelamiento modo de dezir) de palabras, spressones i ditos quando leio las muitas i bariadas anterbistas que son screbidas neste spácio de l Jornal ne ls redadeiros tiempos.

Grácias als anterbistadores, a la riqueza de ls motes i sposiçon d’eideias de ls anterbistados, todas se ténen rebelado para mi fuonte de coincimiento i deilhas tengo sacado ansinamientos, son muitas las bezes que chégan a mi palabras nuobas, deste tiempo nuobo que se bai fazendo to ls dies pur alhá i subre alhá, chégan a mi cunseitos i puntos de bista de realidades de quien stá quaije siempre mais acerca i de quien ten zamboltura de splicar i d’apuntar caminos.

Seia quando fálan de la geografie territorial, de l arranjo social i houmano, que muitos de nós dantes coinciemos bien çfrente d’hoije i que l sabemos que stá demudado, seia quando fálan de la situaçon de la lhéngua scrita i falada, nun fussen estas anterbistas i quedariemos todos muito mais probes i loinge deste amparcelamiento que queremos.

Esta jinela, que ye La Fuolha Mirandesa (tierra, giente i lhéngua) ten-se, a la par de muitas outras, rebelado un bun modo d’agarrar todo este património lhenguístico, d’eideias, de puntos de bista, i amostrado al mundo globalizado que siempre i todo ye possible, çque se querga. Ten dado la sue upa para que la zerteficaçon de las palabras, assiento de la lhéngua scrita i fala, seia cada beç menos, ten dado la sue upa para que haba amparcelamiento d’eideias.

Todas las sumanas, you spero pul jornal cumo quien spera por ua besita, i ler La Fuolha Mirandesa ye cumo tener nuobas buonas.

15/04/10

Se you...



Se you te pudisse amar
cun las malinas de que padeço
sien tino i sien medida
nien miedo de l
que tu scondes, miu mar.

Se you te pudisse amar
cun l friu que sinto nas benas
de fuogo las anchirie
para ber se ne l cuorpo corrie
l sangre para an ti nadar.

Se you te pudisse amar
cun un tiempo que nun tengo
nun reloijo sien punteiros
esse tiempo cuntarie
para por ti nabegar.

Se you te pudisse amar
Na cama fresca que stendes
a mirar l ciel strelhado
screbie-te poemas
para apuis te ls declamar.

Mas porquei you te digo isto
se assi i todo te amo, mar!?




14/04/10

LA BIDA YE MARABILHOSA

..
...Delaide pediu un nieto, ende stá...

LA BIDA YE MARABILHOSA
.


.. José Maria


Tener un puial adonde un se sentar, tierra por adonde spairecer la bista, lhembráncias de las raízes que mos dórun bida, bida de cada die cun alegries i sofrimentos, ye marabilhoso, mas a cada un son dadas las sues ferramientas i ye cun eilhas que debe fazer l sou camino. Muitas bezes bemos l trabalho ser çtruido por tormientas i parece que nun somos capazes de l’acabar. Ampeçamos outra i outra beç i acabamos por nien sequiera saber que trabalho mos destinórun ou que trabalho habemos de fazer. Mas cumo dezie Jesus: "Mirai ls lírios de l campo; eilhes nun trabálhan nin técen; inda assi you bos digo: mesmo Salomon, an to la sue glória, nun se bestiu cumo un deilhes". (Eibangelho segundo San Matheus)
Tamien you nun precisei de trabalhar ou tecer muito para recebir ua frol tan linda cumo ye l miu nieto, que a partir d’hoije ye mais ua frol deste jardin. Naciu die 1 de Abril. Quando a la ua i meia de la manhana recebi la mensage cul retrato, inda me parecie mintira, mas afinal tengo rezon quando digo que la bida ye marabilhosa.

Hei-de tornar ...



Hei-de tornar alhá
al lhugar
que l assopro anterrumpiu la stória.
Hei-de tornar alhá
al lhugar
dadonde nunca fui capaç de salir,
de tan grabado an mie fraca memória.
Hei-de tornar alhá
nien que seia
quando las pálpebras ls uolhos
cansados se me féchen
i you camine cumo an delareio
a brincos
al sonido de campanas
que tristemente ancórdan.
Hei-de tornar alhá
para que me cuntes
l resto de las stórias.

Hei-de tornar alhá
cumo un nino a correr
atrás dua bola de farrapos
sien balor
mas que deilha
nun se quier apartar.
Hei-de tornar...






an quelores de çponeres
an bruídos de la nuite
an óndias de praias zertas
ambuolta an nubre

auga ou
floresta a zbrabar.
You tornarei

alma bagamunda
anquieta...
piedra, flamingo

scuma, piroga, chiçpa...
para alhá sperar an siléncio
l assopro...




13/04/10

Feliç

Feliç quien cumo tu ten ua tierra
Adonde pise sien sbarrar cun nada
Adonde l´auga mana an fragas
I l galho canta an cada alborada.

Feliç quien cumo tu ten ua fuonte
Adonde torne siempre a buer
De las amisades que an nino custruiu
I mesmo sien stáren, las stéia a ber.

Feliç quien cumo tu ten un telhado
An riba cargadico de lhuzidies streilhas
Scuro l cielo na strelhada nuite
Para que mais relhamposas seian eilhas.

Feliç quien cumo tu ten alguien que mira
L reloijo que cunta la demora
Fazendo de ls minutos horas sien fin
An puiales de piedra, sperando la hora.

Há-de haber un die an que las piedras
Te amostrarán lhágrimas de solidon
Há-des acariná-las i serás tu a cuntar
Acupando l lhugar qu´alhá te quedou.



MOURONES - XARAMAGOS - RÚCULA

.
LAS TIERRAS STAN CHENAS DE MOURONES
.
Ibamos a tratar de uas almendreiras para an pie de l riu, ne l coraçon de l Parque de l Douro Anternacional i pul camino siempre que ancuntramos algue pessona fazemos por falar, até porque ye hábito la giente falar i cumprimentar-se pul termo. La curjidade de saber ye ua de las cousas buonas que la giente ten i todos queremos saber l que se faç i cumo se faç i até l que la giente bai a fazer.



Ls mourones
.
Para ls que se fúrun para la cidade i ampeçórun a ser aculturados por un modo de bibir, que pon delantre de todo l denheiro i l querer ser mais que ls outros, esto puode nun parecer mui cierto, porque l segredo ye la alma de l negócio, dízen eilhes, mas l negócio deilhes, porque la giente pura nun s’amporta muito cun segredos.



Ls xaramagos
..
Nós cumo tamien antendemos que l mal de l mundo ye l segredo, falamos cun todo mundo, de todo i para daprender i trasmitir l que cada un sabe. I tanto para falarmos sendinés, cumo para registrar ls nomes que se ban perdendo, estas cumbersas son ua riqueza.

Pul camino de l Bergel
.
Ora nua destas cumbersas siempre se falou de l que you iba a fazer i lhougo un me dixo:
- Este anho bai a star mal, la tierra stá chena de mourones.
-
De mourones ou xaramagos?
- Nun me di(ga) que nun sabe quales son uns i quales son ls outros!
Que bien bai a calhar, pensei you. Yá bou bou a dar ua aula cumo debe de ser.
- Mas nun son la mesma cousa?
- Pus ye, studais mas la prática ye que bos falta. Son aparcidos, mas ls mourones ténen la frol amarielha i nun son tan aparchacados i l berde ye mais claro.
-
You sei bien, fui para ber se sabiedes.
- Bá, agora nun quereis quedar mal, mas teneis l’oubrigaçon de saber, que siempre andubistes pul campo.
- Anton bou a dezir mais, l xaramago ten la frol branca i son cumo ruodras dun carro, las fuolhicas de l meio, quando stan ternricas son mui buonas para la salada.
- You yá tenie oubido que habie giente que las comie.
-
Mie bó i mie mai éran antendidas nesso de ls xás i you daprendi todo.
- Ah! Pus ye berdade, éran parteiras i andreitas i sabien fazer rezas. Bós tamien sodes assi, pus ye berdade.
-
Agora inda bos bou a dezir mais, soutordie ne l Porto nun sitio desses que bénden todo…
- Nun antermarché?...
- Si, la mie mulher biu un pacotico de salada a que le chamában rúcula. I lhougo me dix0 que ti Arminda Pina, neste tiempo, comie ua salada cumo esta, que era de xaramagos. Pus ye la mesma cousa. La rúcula que bénden por ende nun ye mais que las folhicas mais tenricas de ls xaramagos.
Noutro die bos cuntarei mais.

Marcos




Se you al menos podisse ajuntar selombras doutros tiempos, yá quedaba da bien cumigo.

Sei que nun ye fácele para naide dezir l que le cuorre n’alma an poucas palabras, mais quando l mote ye melindroso, i solo bamos a el porque mos fai cuçquinhas.
Deixar correr ls dies, nun tomar cuncéncia de l tiempo perdido, nien medir l peso de la repunsablidade ne l feturo, son referéncias, ou melhor la falta deilhas, que se págan caras.
I quantas bezes esses marcos, essas referéncias stan tan acerca i son tan eibidentes que solo nun se dá por eilhas porque se mira pa l lhado ou nun se quier. Son milhones deilhes i deilhas , toda la hora i to ls dies, culas mais bariadas porfissones i artes a dar l sou melhor, cua dedicaçon smerada, trabalhando ancansablemente para alhá de las sues fuorças, an todos ls lhugares i sítios.
Son eiducadores, anstrutores, porsores i porsoras nas scuolas, doutores, anfermeiros i oussiliares pur esses spitales afuora, homes i mulhieres de cuontas i serbícios, abogados i doutores de leis, guardas i policias na deféncia de l’orde pública, trabalhadores de la custruçon de casas i amanho de stradas, puontes i caminos, trabalhadores nas fábricas de çapatos, tecedeiras agarradas a máquinas de fazer bestes i carros, pescadores, angenheiros i zenhadores, trabalhadores ne l campo fazendo cunque las berduras i demais nunca falte, outros tratando para que l lheite, queijo i chicha haba siempre i quantos mais an oufícios que bien coincemos, que falar an todos serie ua lista anfenita.
Nun son lhebados cumo marcos nien ténen l debido respeito que merécen, i l pior ye que nun son lhebados a la cierta, cumo eisemplo por ua grande maiorie de ls mais nuobos, aqueilhes que mais percísan de referéncias ne l ampeço de sues bidas, por aqueilhes de quien se spera quaije todo ne l die de manhana.
Tamien fui nuobo, sei quanto bal un bun eisemplo cumo sentido d’ourientaçon, creci oubindo ls cunseilhos de que debie mirar para aqueilhes homes i mulhieres que éran dedicados a la sue arte i trabalhadores, que se assi fusse un die tamien me tornarie un marco para ls outros que beníssen a seguir.
Quaije se puodie dezir que todo esto ye ua cadena de percípios necessairos a las sociadades eiducadas,zambolbidas i lhaboradoras.

Será que essa cadena nun se stá quebrando?

FORMAÇON DE FORMADORES AN MIRANDÉS

L’ Associaçon de Lhéngua Mirandesa, an parcerie cun l’ Associaçon Nial de la Boubielha, bai a cuntinar l curso ne l die 17 de Abril, ne l Clube Cultural i Recreatibo de l Alto de l Molino an Corroios. L ampeço desta classe ye a las 4 de la tarde i bai a tener cumo porsores l nuosso yá bien coincido Porsor i Ambestigador Amadeu Ferreira i l Doutorando an formaçon de palabras an mirandés de l’ Ounibersidade Complacense de Madride, Alberto Bau.

Francisco Domingues

12/04/10

Francisco Bartolomeu


Nun merecie l que le batiu a la puorta! L tiu Francisco Bartolomeu stá ne l spital. Sufriu un AVC. Rápidas melhoras i sien aqueilhes porblemas que a las bezes quédan ye todo quanto todos ls amigos le píden a Dius. Fuorça tiu Francisco. L puial stá a spera para por mais algun tiempo passar pulas brasas! Eiqui neste retrato staba Chico Bartolomeu todo janota ne l sou puial. Un abraço amigo.

Quantas!!?


Quantas bezes ye perciso ua mai chorar para que ls filhos tengan sítio siguro para medrar!!?
Passei naqueilha rue streita adonde an tiempos houbo ua panadarie. Yá quantá que nun passaba alhá. Agora stá alhá ua pastelarie.
De camino anté casa an scassos cinco ou seis quilómetros benírun-me a la eideia miles de retratos i palabras. Hai pessonas que cruzan ne las nuossas bidas que nun mos çquecemos, ou por ua rezon ou outra, hai caras que guardamos bien bibas anquanto bibirmos i sien que téngamos deilhas un retrato nua gabeta.
Stou a bé-lo i bi-lo tamien quanda passei naquel lhugar adonde sous pais tenien la panadarie. Las lhágrimas caírun-me cara abaixo, angolhi an seco, lhimpei-las cun la manga de l xambre. Tenie que ir cun tino al antrar na outostrada nuoba adreitos a Sintra, para pouco apuis salir a camino de mie casa. Chamaba-se Pedro, podie-se chamar Zé ou Antonho, que mais darie, se tantos ninos cumo el hai neste mundo…

Quantas bezes ten que chorar ua mai i un pai, para que sous filhos bíban nun mundo sano. Quantas bezes ten que bozir ua mai para que acabe l flagelo. La repuosta nun la tengo, nien la ten l´aire, assopre an airico lhebe ou aire de riba.
Tenie malas cumpanhas i nien sou armano, siempre cumo áncora an barco para l portejer l balie. Nun ouses essas cousas, dezie-l you quando el tenie quinze ou desasseis anhos i l chamaba al gabinete de l Cunseilho Diretibo por queixas que me dában del i apuis l bie cun ls uolhos reiados de benas burmeilhas. You nó porsora, claro que nó!
Zmínten siempre i el tamien, aquel nino guapo, carica redonda, uolhos bibos, pelico liso a cair an guedeilha anriba ls uolhos, parece-me que l bi onte i yá passórun acerca de binte anhos.
Deixa essas cumpanhas Pedro! Alguns andában na scuola, outras nó, eran de las squinas de las caleijas scuras.
Tamien inda stou a ber ls pais quando tube ua reunion cun eilhes. Nun l dei nobidade ningua, yá sabien i ponírun l armano dous anhos mais bielho cumo scudo, cun la bantaige de andáren ls dous na mesma scuola. Nunca fui áncora nien scudo que chegasse, aquel joben que tamien l stou a ber, de nome Jesé, un eicelente rapaç.
Bendírun la panadarie para fugir por un crime que nun habien feito, para lhebar l filho para outro lhado, para outro lhado adonde afinal tamien habie creminosos, aqueilhes que a troco de denheiro çtruien pessonas i famílias. Mesmo nun habendo, eilhes son cumo grama, aparécen siempre. Muntórun-la noutra tierra adonde custruírun un outro nial que la parecie seguro pa ls filhos.
Quantos niales percisa ua mai fazer, quantos ais percisa un pai de dar para que acabe este negócio de giente sien coraçon i que bende l´alma para zgrácias de la outra giente?!
Morriu-se Pedro, dixo-me ua amiga un die. Chamou a sue mai quando se fui a deitar i dou-l muito beiso. Pensa-se que fui ua oberdose, por nun querer dar mais sofrer a sue mai de quien era mui amigo. Spormentou salir mas tornaba lhougo a cair, i apuis quijo assi...
Para eilha fui un ataque de coraçon i assi ten que ser…
Porsora, tengo tanto ódio de ls traficantes, dezie-me la mie amiga, eis-aluna Sandra…


Quantas mais bidas ye perciso perdéren-se para que l negócio çúzio se mate de beç!!!
La repuosta que you tengo talbeç faga quelubrinas i, por isso, queda cumigo i cun l´aire.
Quien sabe un die haba coraige por parte de quien goberna ne l mundo, de fornecer essas drogas sien que naide las pague i assi se acabará cun l negócio! Mas será que isso anteressará, acabar cun esse negócio, tal cumo l negócio de las armas!!???
Quantas lhágrimas, quantos ais, quantas bidas,… anté que l mundo sperte?!...



Eibento Academia Wikipédia 2010



Sumairo: Apersentaçon de l Mirandés zde la ancestralidade de la léngua até ls dies d'hoije. Brebe sposiçon de sues caratelísticas. Zmestificar alguas eideias feitas i çclarar la nobreza de la léngua. L Mirandés ye un balor patrimonial de Pertual an bies de stinçon i que todo mundo cun un cachico de buntade puode dar ua grande upa.

Mais anformaçones ne l sítio www.academia-wikipedia.org.

10/04/10

EIQUI FALA-SE MIRANDÉS

Procupa-me mui pouco
La salada chinoca
You respondo an mirandés
Para bos açucrar la boca.


Eiqui tratamos de cousas sérias
Para ansinar nuossos ninos
Queilhes nun stan antressados
An brincadeiras de Chinos.


Tiu chinoca, tiu chinoca
Nun me l lhebeis a mal
De bos dezier que l mirandés.
Ye la segunda lhéngua oufecial.


Miesmo que bós nun quergades
Esso a nós nun mos fai mal
L que amporta ye que l mirandés
á ye ua lhéngua oufecial.


Se la quejierdes falar falai-la
Que a nós tanto mos faç
Senó segui falando l chino
I deixai-mos a nós an paç.


Toda la bida falei esta fala
Nunca me mandórun calhar la boca
Por esso agora tamien nun me calho
Miesmo que me mande un chinoca.


Muitos chinocas, yá you bi
Digo-bos para bós saber
Que falando you an mirandés
Siempre me fiç antender.


Puodeis meter l buosso chino
Adonde you nun digo agora
You sigo cul miu mirandés
Por to segundo, minuto, i hora.


Puodeis dezier l que bos bai n´alma
Ua i outra, i outra, i mais outra beç
Mas deixai-bos de palhaçadas
Ó senó dezie-las an mirandés.


Mandai-me aqueilha que nun cuorre
Teneis todo l dreito de l fazer
Que será siempre an mirandés.
Que you bos bou a responder.


Ye assi l miu modo
De bos tratar cun respeito
Será siempre an mirandés
Porque nun sei outro jeito.


Se quejirdes antender antendei
I todo será mais perfeito
Mas l nuosso mirandés
Teneis que l tratar cun respeito.


Ó anton quedai calhado
Para nun dezerdes boubadas
Mas se tubirdes que las dezier
Que seian an mirandés, faladas.


Sereis siempre bien recebido
Eiqui nestas nuossas frols
Mas teneis que fazer antender
Ls nuossos ouradores.


Se nun gustardes reclamai
Mas faziei-lo an mirandés
Porque eiqui nestas frols
You nun antendo l Chinés.


Puoderie recuorrer al bocabulairo
S´acaso stubisse antressado
Mas eiqui ye l mirandés
Que por mi stá a ser tratado.


Cabe-le a quien antrar eiqui
Al bocabulairo recorrer
Se stubir antressado
L mirandés cumprender.


Nun bos stou you a dezier
Que teneis bós que la falar
Mas si teneis l deber
De pul menos la respeitar.


José António Esteves
Lar de San Jesé Bumioso



08/04/10

INDO YOU A NUOSSA SENHORA DE L NASO

Fui a la senhora de l NASO
Lhebei mie gaita i miu bordon
Rebirando la palheta
Para redrobrar l son.


Toquei pa las mocicas de la PRUOBA
Pa las de INFAIÇ , naquel beco
Las COSTANTIN i ALDINUOBA
SAMARTINO I BILASSECO.


PALAÇUOLO i AUGAS BIBAS
Mocidade de FUONTE LHADRON
Las de S. PEDRO DE LA SILBA
Prendas de l miu curaçon.


Depuis tamien bie las de la GRANJA
Para eilhas toquei uas modas
I tamien bi que las de MALHADAS
Tamien staban alhá todas.


Tamien beilórun las d´ANGUEIRA
Que me dórun sous cunseilhos
Para que la outra moda
Fusse pa las de CAÇAREILHOS.


Depuis fui culas de ZENIZIO
Que toquei lhougo a seguir
Lhougo apuis las de l PALANCAR
Muito me fazírun dibertir.


Las de la quinta de CORDEIRO
Puoli andaban a beilar
Tamien a las de MIRANDA
You inda fui a spurmantar.


Beilei tamien culas de CÉRCIO
I cuas quantas de DUES EIGREIJAS
Mas fui culas de BILA CHANA
Que bebi uas cerbeijas.


Inda bi las de FREIXENOSA
Que tamien nun staban mal
Depuis fui a cumprimentar
Las rapazas de l BARROCAL.




Cun tantas rapazas juntas
Fui la mie nuite de suorte
Qu´inda tube la alegrie de ber
Que staban alhá las de PICUOTE.


Ua de FUONTE LA TAÇA
Mais las de PRADO GATON
Anton chegórun las de SENDIN
Para alegrar l miu curaçon.


Tamien bi las de ATENOR
I alguas de TEIXERIRA
I fui assi que astanho
Passei l NASO desta maneira.


Inda aparcirun mais alguas
Que benirun de BAL DE MIRA
I fui anton cun essas todas
Que you fui a beilar l bira.


Yá andaba meio cansado
Yá lhebaba ua pata manca
Mas inda beilei outra moda
Cua que bieno de PENA BRANCA.


La nuite yá iba alta
Mas staba muito, muito gustosa
Mas inda beilei cua bien guapa
Qu´era de la SPECIOSA.


Bi outra qu´era de BAL d´AILA
Cun eilha beilei uas modas
I fui assi l miu die de l NASO
A beilar cun estas todas.


Por fin aparciu ua de CICUIRO
Cuas quelores mui fermosas
Tamien las de FUONTE ALDÉ
Staban tamien tan marabelhosas.


Cumo uas frols marabelhosas
Frols de raras belhezas
Me antendi mui bien cun eilhas
Por seren todas eilhas mirandesas.


BEISICOS PARA TODAS


José António Esteves



Recendidos i recendidas


Froles de Azedas


Froles de cardo



Por lhigaçones familiares, que yá dúran pa riba de trés dezenas de anhos, muitas son las bezes que me boto até tierras alentejanas.

I tamien muita ye la stranheza de las pessonas, un de l Norte tener cumpormisso de papel passado cua tie alentejana, mas deixai que bos diga, you yá fui l sesto ou sétimo de la mie tierra a fazer-lo cun recendidas dessa region.

Mas cuido que todo esto ten splicaçon, i al lhargo de ls anhos que tengo cumbibido culs mius d'alhá i demais pobo ancuontro las rezones.

L pobo alentejano, tal cumo l stramuntano nunca abaixou ls braços, percurou ua bida melhor nien que tubisse que demudar-se para loinge, quando an sue sue tierra nun bie feturo, botou-se por ende arriba i fui ne ls alredores de Lisboua que se quedou muita giente, tamien ls de la mie tierra se botórun por ende abaixo para fazer pula bida, i se quedórun puls mesmos lhugares.

Quien nun sabe que todas estas grandes pobaçones que arrodéian las metrópoles son ua mescla de giente benida de fuora, eimigrantes percurando trabalho i por acá se quedórun, custituírun matrimónio i família. Que cun eilhes trazírun todo un modo de ser i star, ua bibéncia coletiba, criórun las associaçones culturales i sportibas, que cul tiempo se rebelórun berdadeias fuontes de partilha i quemunhon de saberes culs demais.

Sien que naide quejisse amponer nada a naide, i todos quejisses partilhar, ne l die a die, na lhabuta i na acupaçon de ls tiempos lhibres, todos transmitien l sou saber, la sue spriéncia, nacendo assi ua sociadade que yá nun era mais aqueilha de lhigaçon andrentro de las casas de la mesma aldé.

Essa cousa de que “quien casa fuora ye anganhado ou bai anganhar”, dito popular, que quien l fazie nun era bisto cun buns uolhos, yá nun era mais assi, era cousa de l passado, de sociadades ancurraladas. L que passou a cuntar fúrun outros balores, la honra, la hounestidade, la seriedade, l tino de las pessonas que se çponien a trabalhar i fazer pula bida an quemun.

I todo esso tenien las gientes que benírun de riba i de baixo.

Fúrun ls traços quemuns de ambos a dous, fúrun las mesmas eideias que atou muita giente pa la bida, fui mais fuorte l modo de ber l feturo, que las lhonas i cuontas que se cuntában l mais deilhas maldosas i ambenenadas, que l regime spalhou cul perposito de debidir l pobo.

Mas déiamos las buoltas que déiamos, l sentir de l pobo ye l mesmo



Este retrato podie ser sacado ne l termo de l praino Mirandés ou de l prainura Alentejana que naide daba por eilha

07/04/10

CULTURA MIRANDESA - LA MUSICA

.
Mais ua grande einiciatiba de la Cámara de Miranda de l Douro, ne l sitio de la Casa de la Música – “Sons da Terra”, an Sendin i que ajuntou alguas de las percipales figuras de la politica, de la música i de la cultura mirandesa.


Bino esta tertúlia ne l seguimento doutra subre la lhéngua i a que outras se seguirán, cumo la prócima, que será die 4 de Junio, na Fraúga, an Picuote i que será subre la lhiteratura oural mirandesa. A estas tertúlias poderán ir para alhá de ls que yá son partecipantes habituales, todos ls que quejíren lhebar algo de buono para l tema ou que quérgan oubir i daprender.


Nesta houbo buonas anterbençones i eideias para que la Câmara puoda tomar decisones subre la cultura i la música ne l Praino. Ye la Câmara que debe decidir yá que bai a pagar i fui quien ls mirandeses scolhírun para defender ls antresses de l Praino i nó ls antresses de quien quier ganhar denheiro ou promober porjetos pessonales.


Por nós, demos la nuossa oupenion i gustariemos que la cámara pensasse tenendo an cuonta l que ye de antresse de l Praino porque fui para esso que fui scolhida. L Praino ye ua mina de cultura i cumo las minas d'ouro, nun podemos deixar que splóren la mina até nun tener mais antresse i nun acunteça que ls garimpeiros que por ende ban aparcendo, mos lhíeben l’ouro i mos déixen cul cascalho i las ruínas de la mina.

Cantadas pul cuco



Merujas sien flor
Yá quantá que l cuco canta
Nun cumpriu l adaige.

Bieno cedo l cuco
Quedou mui anregelado
Perdiu outeridade.




La Marie Cachucha



You nun la coinci.

Oubi siempre amentar neilha i inda oubo, bota nun bota alhá ben la Marie Cachucha a la cumbersa. Pul modo cumo muitos l dízen, debe ser muito belhica, debe ser de l tiempo de l abó de miu abó, quien sabe s’inda mais al para atrás, de l tiempo de la tie Brites de Almeida, la panadeira d’Aljubarrota, tie lhendaira que cuas paladas cula pala de sacar l pan matou siete castelhanos que stában scundidos ne l forno, ou de la heiroina Mirandesa que defendiu la honra de l sou tiu i nun tubo miedo de ls çalafraus ambazores.
Bisto que nun ye de l miu tiempo, nun bos sei dezir se era pessona de bien ou nó, ou se até nien era pessona, se era ua daqueilhas cousas que s’oube falar muita beç i apuis bira moda, cumo acunteciu na mie tierra cula cuonta de l tiu que percuraba a las pessonas pula sue burra perdida i andaba anriba deilha, só se dando cuonta quando antrou na loija i batiu na piedra de riba de l portal, naide biu mas toda la giente diç que acunteciu.
Falo assi porque cula graça de Marie i apelhido Cachucha solo podie ser giente. L nome ye bien quemun, quaije to la giente l ten na família, ye guapo i maneirico, nun hai que stranhar, l apelido ye stranho mas tamien nun spanta a naide, a ber por ende hai-los bien piores, que quedou cun nomeada esso quedou.
Muitos son ls que a eilha fázen referéncias, bai nun bai alhá ben un que nun sabendo quando nien cumo, alhá apuonta pa l tiempo de la Marie Cachucha, “ah esso fui ne l tiempo de la Marie Cachucha”.
Mas quien era? Cumo bibiu eilha? Era alta, pequeinha, guapa, feia?
Será que inda fui antes de la çcubierta de la scrita, de la medecina moderna, de la telbison, de l telmoble ou de l computador?
Se ye belhica, ne l sou tiempo nun habie nada disso, porque todo esto ye bien nuobo, moderno, d’agora, porque las cousas de l tiempo, cien anhos nun cúntan para nada, la Stória fai-se an cachos grandes. De l tiempo de la manta rota, talbeç mas nesse tiempo tamien habie quien se acunchegasse cun bestes de seda i lhino. Reina, princesa ou aldeana?
Seia cumo fur, tenga eilha bibido hai muitos anhos, rica ou probe, guapa ou feia, cuido que la tie Marie Cachucha fui feliç, porque hai cousas que se pássan hoije que ne l sou tiempo nunca se passarien.




De l assomadeiro de l Puio



Bolei nas alas dun grifo, fiç de la mie fala oubidos para scuitar l silenço daquel lhugar.
Ne l Puio mirei la curba de l riu nun assomadeiro que me lhebou a nadar na sues augas, sberdegadas por ambernies i mundiadas.
Habie un riscadeiro de scuma, brancura de algodón an rama cumo se un colchón de scuma sperasse barquitos de papel, singelos, para lhebar ls ninos an biaiges sien çtino.
Scuitei cun mais atento, mas l silenço que you speraba era cortado por un barulho d´ auga apressiada. Assomei-me mais adelantre i, tube miedo de me cair de riba daqueilha fraga. Nun bie nada, nien seinha de cachoneira. Pensei que poderie ser l aire que se tebísse ancurralado naqueilha cama de riu, ou talbeç l barulho de las cumportas abiertas.
Quando tal, abinturo-me mais a la dreita i beio uns filicos de auga apressiada, cumo se fura cun muita priessa de chegar a sue mai para que l disse carinos. Stá cansada desse dagudo caminar.
Sue mai spera aquel ribeirico. Passa calmo na aldé de Picuote, capaç de criar merujas de tan sereno!
Apuis acagata-se ne l meio de penedos, siempre a percurar cama para cuntinar debagar.
Mas nó! La sue bida demudou.
Mais un fraguedo, mais ua caída, mais outra i outra fraga, mais un tropicon, mais outra caída an assomadeiros, sien ua cuorda que seia adonde se puoda sigurar. De miedo bai boziando cada beç mais alto i de raiba yá scuma pula boca, anté que, cada beç mais zamparado se bota pa ls braços de sue mai.
Acóca-me, pide-l. Stou tan cansadico i assustado!
Sue mai arrolha-lo i al fin, l ribeirico stá a drumir na cama de algodon que sigue riu abaixo, ua cordelina branca que mais parece ua strada cun niebe.
You, por sfregantes tamien me senti arrolhada i a drumir naqueilhas augas berdes, riu abaixo, parando solo quando ua mano me pousou an riba un ombro i me dixo: Mira, dezies que nun sabies bien l que era l zimbro? Ye aquel berde que stá para alhá daqueilha oulibeira.
Stá bien, afinal si l coincie, mas nun sabie que se chamaba zimbro.
Bamos, diç-me l miu tiu.
I assi scapemos nessa tarde de sol relhamposo, por aqueilhas aldés que nun son mais do que la cuntinaçon de la magie i serenidade de l riu i, tamien eilhas arrólhan ninos cansados.






05/04/10

QUEI YE QUE SE STÁ A PASSAR



Quei se stá passando miu praino
Tu que eras tan relhamposo
Stan-se secando las arboles
Que te fazien tan marabelhoso.

Yá se secórun ls uolmos
Que daban fuolha pals cochinos
I fazien ua paisaige marabelhosa
Pu las bordas dels caminos.

Tamien se secan ls castalheiros
Que mos daban fruitas tan gustosas
I que cun eilhas se fazen
Las quemidas mais saborosas.

Agora bede bós ls pinhos
Cumo eilhes stan, miu Dius
Que agora yá só sirben
Pa ls papialgos fazer sous nius.

Agora bede, ls senhores sobreiros
Mos daban riquezas gananciosas
Stan zaparcendo nels fogos
Feitos por manos criminosas.

I las trigueiras que habie
Que al mundo fazien ambeija
Que ye feito de las bacadas
Que you bie, passar na caleija.

Bacadas, de bacas mirandesas
Que nunca mostraban canseiras
Agora só se beien, i poucas
Mas son todas bacas lheiteiras.

Passandos todos esses caminos
Me deixórun tantas recordaçones
Agora bou you a passar para ber
I só beio you tantas zilusones.

Dezie-me-lo para you l saber
Para nun tener que precurar
Al nuosso querido praino
Quei ye que l stá a passar.
Nien ls salgueiros, son cumo éran
Stan culas puontas tristicas
Yá nien auga chequier s´ancontra
Secórun-se todas las fuonticas.

Quei ye que se stá a passar
Que fui que acunteciu
Anté la preciosa auga
De l nuosso praino zaparciu.

Anté la fala tamien zaparciu
Dando lhugar a la fala Pertuesa
Ambora sendo eilha pimpona
Nun ye cumo la nuossa mirandesa.

Quei se stá passando, miu Dius
Que ye feito dels nuossos falantes
Quei you tengo que fazer
Para ser todo cumo era dantes.

Que ye feito de la paixarada
Que yá nun s´oube nenhun piar
Yá só s´ouben ls pardales
A piar ne l meio de l lhugar.

Yá nun s´atreben a salir al termo
Para ber l que alhá se passou
Que ye feito daqueilha paixarada
Que noutros tiempos cantou.

Nien las buieiras, nien las pastoras
Salen de nuite nien de die
Acabórun-se aqueilas marabilhas
Que naqueilhes tiempos habie.

Quei ye que se stá a passar
Quei ye que stá acuntecer
Cousas amportantes de l praino
Porquei se stan a muorrer.

Balei-le nesta agonie
Que nesta hora stou you a sufrer
Por ber qu´essas cousas amportantes
De l praino stan a zaparcer.

José António Esteves