31/08/10

CUMO ÉRAN LAS FEIRAS D'ATRÁS

D'ATRÁS CUMO ERA?
Pregúntan ls mais nuobos:
- D'atrás cumo era?
- Serie antressante dezir-bos todo, mas falta tiempo i spácio, mas l bideo que pus ne l HOIJE
( http://www.sendim.net/noticias/hoije/noticias_titulos.asp?id=1086 ) ye un decumiento amportante para tenerdes ua eideia de cumo éran las feiras meados de l séclo passado i tamien cumo era l meio de trasporte para ir a eilhas.
La más de la giente iba d'apie, acabalho nas mulas ou nas burras porque ls carros éran scassos, quando ls habie… i cabalhos solo para giente amportante. Inda se me lhembra de ls carros tenéren las ruodas cun aros a modo que las bicicletas d’hoije, mas pul menos habie ua cousa amportante, que era las burras i las mulas, ne ls dies de feira, tenéren albarda nuoba ou ua manta i alforjas todas queloridas, que ne ls outros dies andában cumo quiera...
Las feiras éran tamien de ganado a nun ser ne ls pobos de la raia, porque nun era fácele lhebar l ganado para acerca de la raia sien papeleta, si, porque habie que pagar i tener registro del i dában ua guia para podéren andar ls animales. Dában ye cumo quien diç, habie que pagar i muita giente nien para eilhes teníen denheiro para quantas mais pals burros. Mas stamos a falar de feira i ye esso que amporta, bendíen de todo i la animaçon era tamien muita, zde ls trites als tocadores i cantadores, sendo que nestes habie siempre un ciego ou alguien a fazer l papel, que cantaba i bendie ls bersos de las amboras mais mirabolantes, cumo la de Canedo, que hoije ye un lhaço de ls pauliteiros. Tamien nun faltában las quitanas a ler la sina, éran uas ties culas saias grandes i lhenços na cabeça cun ua cesta a bender agulhas... L cauteleiro que bendie tamien l reportório para saber durante l anho quando chobie ou fazie sol…
Ls labradores culas sues guelhadas, ou porras, alredror de l ganado i ls mais probes a berder l burrico ou la guçala que ls ciganos queríen por tuta i meia. Habie mais alegrie inda que cun mais necidade…
I proto, yá chega por hoije….

29/08/10

Cumo un zalmado (depremido)





Quien l coinhece da lhougo por eilha, ls demais nun percísan de muito para se dar cuonta.
Mesmo nun sendo tiu de risicas, de rambóias nien d’ancostar Dius a la parede, nunca negou un saludo a quienquiera i l que mais oudiaba era que sue cara zmascarasse l’alma, sfuorço si fazie mas las seinhas éran demais, de nun star bien, de star anraibado cul mundo.
Esse mundo parado que lo arrodeaba to ls dies, esse que cuntrolaba las pasmaceiras que le cunsumien ls sentidos, que le spicuchaba ls nérbios cumo se fusse un fierro afilado an brasa esse mesmo mundo de pessonas cun que se cruzaba to las manhanas, que de fugida botában sentido a sous afazeres i lhidas.
L sou mundo era agora algue que lo atrelundraba i ponie nas nubres, algue mui fuorte, que fizo del un perguntador xato, cousa que siempre deteçtou.
Acabrunhado i anchoquecido de la afriajada nun bibie, bagabundaba pulas rues i squinas cumo alma çprumaba, horas i horas da filo cumo s’ende stubissen las respuostas que fazie al criado, cumo se fusse un abandonado, un squecido, un çprezado znaturado. Qual almanecha aposentado de la bida, pensatibo nun daba pul tiempo que perdie, tiempo tan balioso que s’íba i nun bolbie, tiempo que scasseaba para fazer aqueilho que inda nun habie feito, tiempo debalde.
Seco cumo un restroilho, yá nun le corrie la sangre nas benas nien réstia de ceçon nas eideias para dantender que nada staba perdido, que inda por ende habie semientes cun fuolgo i fuorça para rumper cul cuoscaro de l sou calhantriç, i medrar. Sien s’aporcatar staba negando-se a un lhugar que l’ouferecien sien pediren muito, fugindo.
Sien dar pul sufrimiento de ls outros, el sufrie porque querie muito, porque amaba por demais i cuidaba que staba solico na preinada de las amarguras, antes assi fusse, mas amar i ser amado nun ye nien nunca fui tiempo perdido.
Fazendo de las tristezas fuorças, de beç anquando trocaba las buoltas a la solidon, tentaba ganhar algun spácio, ir screbindo i lendo, cumo fuorma d'ancuontrar sentido pa las cousas puras, pa las cousas sanas, cumo caiatas para se mantener dreito i fiel cumo quien debe sirbe sou amo, d'ancuntrar un farol, ua luç. Para se mantener çtante de l abismo, i scornar todo aquel mal que lo atrementaba.
Essa fundura (depresson) adonde cai tanto mundo, l mais del sien para esso nada fazer, sien querer, ye scuro, negro cumo breu, mais que aqueilho que lo píntan, cunsume las tripas dun cumo se fura bicho nun palo, mata debagarico cumo se polilha an pardo.
L tiempo, esse que l pobo diç ser un bun cunselheiro, s’ancarrega l mais de las bezes dar las respuostas que dantes fúrun xordas, ansina a ser paciente, tolerante, ansina a ancuntrar la salida cierta, pon clareio. Pena ye que scasseie tanta l’albelidade de ser tolerante, que l’ampaciéncia bira defeito, ciega, nun quier aceitar l çfecto de l que acuntece al sou redror, negando-se a aceitar que l sou mundo ye un cibíco mui pequerrixo deste ouniberso.
Nunca naide tubo l que querie, cumo i quando quijo, birtude i loubor ten que ser dado aqueilhes que a la lhuç de l zlhumbramiento son possuidores de tamanho don.
Son pacientes até ancuntrar l camino sien atalancadeiros.
Ser paciente tamien se daprende, la bida ye ua grande scuola, ten repuostas para todo.

28/08/10

Oulores

Desta baranda adonde me refrescan madrugadas, nesta manhana sorbendo oulores.

Caminemos al tiempo que falabamos de nós i de nuossos sentires i ls sentires fúrun medrando cun ls oulores de yerbas i frutos brabos, salidos de cerrados i de caminos.

Stan secos ls caminos, stan pouco cuidados ls cerrados, chenos de silbeirones ne las bordas. Yá ls amos nun l bótan sous carinos de calagouça que l lhimpen to las broças. Las máquinas son ansencíbles i quien las guia inda mais.Conhece-se lhougo quando l trabalho nun ye feito cun amor...
Ne l cerrado de l Turril, ambaixo la presa que fazírun, adonde siempre soube l nome de to las yerbas, adonde coincie to ls oulores, adonde tanta beç me chubi als freixos para que las bacas ls alcançássen cun sues lhénguas ásparas i deilhes sacássen berde: l cerrado nun parece l mesmo, peç que nun ten amo, até la fraga stragórun cun l cimento de la presa.
Assi i todo antrei i nien me queixei a Teresica de mius delores de alma de ber l buqueiro sien un gabelhon de silbas. Solo l dixe, stragórun-me la fraga... la fraga tan grande que fazie parte de la mie nineç i que era de l cerrado...


Tapa l buqueiro bien tapado, dezien-me siempre a mi quando iba a ser bueira! A ber se te cais de l fraguedo abaixo, nun andes alhá a resbalar que rompes ls farrapos!

Á cundanida que yá rumpiste las calcicas!...
Curai-me las nalgas que las tengo çfolhadas, mai Ana!
Cuitadica! A la cierta que si! Yá te boto alhá bino para zanfetar.


Qual resbalar, qual fraga que pouco yá se bei, atafanhada que stá cul cimento!!??

Mira Teresa, cheira a hourtelana de la ribeira debaixo de ls nuossos pies. Há-de fazer un licor prefumadíssemo!
Mira, estes son ls poeijos brabos, ua bariante mais braba de la que usan ls alentejanos ne l ansopado de borrego, cumo eilhes dízen. Mira que oulor fuorte i brabiu! Bai a ser licor de diuses...
Tu sabes todo, mulhier!
Cumo nun hei-de saber se you naci faç cuonta nun cerrado!?

Apuis fumos seguindo ribeira seca arriba, falando de poesie, falando de pintura, cousas que ambas a dues gostamos de fazer, cun cumbersa lharga que lhargamente darie para ua bida anteira, aqueilha de pessonas que gustan de oubir la mesma cantiga, cumo diç la mensaige de la cantiga de Rui Veloso.

Brunhos roixos, mais poeijos noutro cerrado ne la Funtásia, mais hourtelana de la ribeira. Estas son yerbas que gustan de balhes frescos i por isso se dan nestes lhugares.
Quando chegarmos a casa há-des ir a la baranda de l miu quarto i há-des pisar na yerba. Ye hourtelana de la ribeira. Aqueilha tierra era de l Turril, de la que saliu quando fazírun la presa. Cunsolo-me quando la piso i me chega esse oulor a cerrado...
Piso-la muita beç...

An siléncio



Falas-me l siléncio de l tou mirar
Sintado ne la squina de tous lhaços.
Porque nun me beisas tu
Quando deseias
Porque me deixas
Percisando de tous abraços?!

Bebes-me an golos
Debagarico
Eileiges-me raínha
An trono dourado.
Dizes-te andrento
L miu amado
Zeinhas andrento un sunriso.

I you bibo fuora
Porque de fuora sou
Quelorida cumo scarlate rosa
Fuora al relento
Sub cielo strelhado
Fuora a l´ourbalho de la madrugada
Pula lhuna andrento

I assi me dou.

Quiero ber andrento
A las bezes nun puodo
Quiero-te falar
I las palabras faltan
Quedo cuntigo
Cumo barco an porto
Anroscada
Ne l nial que ye nuosso.

Miras-me an siléncio
Sintes-me calhado
Sonho-te drumindo
Quiero-te a miu lhado.





Á Maio, que me bás traendo!



Á Maio florido
Que me bás traendo
Anho apuis anho
Las quelores d´Outonho
Biste-me de fuolhas
Que me baian calcendo
Las nuites, ls dies
Que me ban correndo
Biste-me de flores
Anque seia Eimbierno!
Per fuma-me cun oulores
De stebas i scobas
De rosas brabas i de madressilba
Pon-me ne la cabeça
Ua grinalda de flores
Biste-me de Maio
Anque sinte delores
Biste-me de quelores
Anque seia Eimbierno!


27/08/10

Más retratos







You inda tenie más estes retraticos de l Ancuontro de Blogueiros, an beç de ls amouchar na gabeta, tamien ls pongo eiqui.
Ls de riba son de las Minas de Santo Adrian, la antrada, bista de fuora i de andrento, de ua de las Grutas.
Bós botestes-bos a búltio, apuis nun dastes cun las foias, cuidábades que era páixaro, saliu-bos arganaç... quedais a coincer la Gruta Grande, puode ser que quando tórnades yá déiades cun eilha, que nun ye assi tan pequeinha.
L retrato de baixo ye de la Senhora, ende pula tardica, quando fui al rebusco i a cerrar l boqueiro. You sou filho de caçador, al ber assi ua perdizica i uns perdigonicos, nun fui capaç de pegar de mi, çparei lhougo.

26/08/10

3º Ancuontro de Blogueiros de l Praino Mirandés - Retratos

[Retratos salidos ne l Jornal Nordeste de 24 de agosto de 2010, sacados por Eirene Domingues. Quien tubir outros, que ls ponga.]
Artur Nunes, Persidente de Cámara de Miranda



Jogo de l fito, cun Francisco Domingues an grande forma


Alcides Meirinhos i la sue tie a beilar
a la música de la gaita de Xurxo, galhego, porsor na Unib. de Madriç



Xavier Frias Conde
(Unib. de Ansino a Çtáncia - Madriç) na sue apersentaçon




Xavier Frias Conde



Blogueiros an cumbersa na Capielha




Blogueiros an cumbersa na capielha



La receçon de ls purmeiros blogueiros an San Pedro de la Silba,
por Alfredo Cameirão


Bista de la Capielha de la Sr.ª de l Rosairo



La Fuonte, de auga fresca i buona, i por esso santa


3º Ancuontro de Blogueiros de l Praino Mirandés

[Reportaige salida ne l Jornal Nordeste de 24 de agosto de 2010]
L 21 de Agosto de 2010, ajuntórun-se na Senhora de l Rosairo arrimado a quarenta pessonas sendo l mais deilhas blogueiros de l Praino Mirandés. L 1º ancuontro, einiciatiba de Alcides Meirinhos, habie sido ne l Naso i l 2º fui na Trindade, an Fuonte Aldé.



Receçon i passeio por San Pedro de la Silba

Cumo treminado, arrimado a las 10 de la manhana las pessonas ampeçórun a chegar a San Pedro de la Silba, aguardando na Associaçon anquanto tomáben un cafezico ou l que le daba la gana. Apuis de yá haber un pequeinho juntouro, l Persidente de la junta de freguesie dou las bounas benidas i agradeciu-le als mardomingos – Alfredo Cameirão e Francisco Domingues - por habéren scolhido San Pedro de la Silba i an special la Senhora de l Rosairo, para realizar tan amportante eibento pa la Lhéngua Mirandesa. Çtacou l’amportança destes ancuontros pa las tierras pequeinhas i, por isso, acrecentou yera ua honra recebir na sue tierra pessonas tan amportantes pa la Lhéngua Mirandesa.
Apuis, Alfredo Cameirão, l mardomo natural de San Pedro, fizo ua besita guiada pulas rues de l lhugar, aporbeitando para chamar l’atençon pa las cousas mais anteressantes, fúran casas, stórias de famílias, ls chamadeiros de las rues tamien an mirandés, la besita a l’eigreija de que todos gustórun, mui lhimpa i amanhada, apreciando an special las pinturas ne l teto porriba l altar-mor, l mui guapo i antigo altar de Santa Lhuzie i tamien l’eimaige de Santo Adrian, benida de la capielha de l mesmo nome, que quedaba ne l termo acerca las minas, i que se sbarrulhou yá un bun par de anhos.



La Senhora de l Rosairo i l ritual de ls cuornos de San Marcos

Apuis la besita pulas rues de San Pedro, fizo-se la caminada pa l Santuairo pmino anque cheno de polareda que ls altemobles lhebantában. Era arrimado a meidie i yá l recinto staba cheno de blogueiros, muitos benidos pul camino que ben de Caçareilhos. Puli staba l tiu Tomé desta tierra i outras pessonas antigas que inda se lhembrában bien de las guerras que na fiesta de la Senhora de l Rosairo se fazien antre la giente de San Pedro i la giente de Caçareilhos, puis cada tierra achaba que l santuairo le habie de pertencer.
An purmeiro habie que sastifazer la curjidade que lhougo quedou bien acesa an todos quando bírun l’eimaige de l San Marcos, cun sous cuornos, a relhuizir ne l cabanhal fuora l’eigreija i apegado a eilha. Mais ua beç, fui Alfredo Cameiron quien splicou la lhienda de ls cuornos de l San Marcos, que diç que ls tius que nun díran uns beisos ne ls cornicos de l Santo serien candidatos a un die qualquiera le nacéren a eilhes. I assi se passou al ritual, cheno de risadas, de l mais de ls tius a persentes a saltar pa l puial adonde staba l’ eimage i botórun-se a dar beisos ne ls cuornos de San Marcos, que habien de ser beisos nones para la cousa dar cierto.
Apuis segui-se la besita a todas las anstalaçones andrento l recinto, an special a l’eigreija, cun muita admirança pula fuonte que hai ambaixo l altar. Auga, buona i fresca, ye cousa que eilhi nun falta sendo bárias las fuontes a correr cun fartura.
La formaçon atual de l Santuairo ye de l seclo XVII, mas cunta-se que benirá muito de trás, de l seclo XV, altura an que haberá sido fundado por frailes pregadores benidos de ls lhados de Bila Rial. Antre las dependéncias stá la casa de pessonas que eilhi bibien para tratar de l santuairo i bibindo de fabricar algues tierras que son de la santa.
Esta purmeira parte acabou cun l almuorço, serbido pul tiu Eizidro, de Sendin, an que serbiu de todo a la farta. Na fin, cada un pagou l sou i staba todo mundo an cundiçones para nuobos zafios.



La lhéngua arrecuolhe-se al spácio sagrado

La calor era muita i soubo bien apuis antrar na eigreija, adonde iba a ampeçar la parte mais antressante deste 3.º ancuontro ou seia las quemunicaçones i, an giral, las cumbersas subre l’ amportança de ls bloguers pa la lhéngua mirandesa.
Yá l anho atrasado tubimos antre nós siete moços i moças lheoneses, studiosos de lhénguas pequeinhas. Astanho stában cun nós bários cidanos de la bezina Spanha, studiosos de lhénguas pequeinhas i tamien de l mirandés. Éran eilhes Alberto, Andrés, Jorge, Miguel i Xavier, respetibamente porsores nas ounibersidades de Abeiro, Stremadura, Lheon i Madrid. Alberto, tamien stá a acabar l sou doutoramiento subre la formaçon de palabras an mirandês na ounibersidade Complutense de Madriç.
Alfredo Cameirão ampeçou por agradecer a todos la sue perséncia i sublinhou l’amportança de starmos eilhi naquel lhugar sagrado para falarmos de la lhéngua, tamien eilha ua cousa sagrada.
Xavier, porsor de galhego na ounibersidade de ansino a la çtáncia de Madriç falou subre l’amportança de ls bloguers na promoçon de las lhénguas nun statales ou lhénguas pequeinhas. Apersentou bários de ls sous blogues, cumo: l blogue ‘O Reino dos Contos’, de lhiteratura anfantil, de ls 5 als 14 anhos; l blogue ‘Tomando Folgo’, an galhego, spanhol i anglés, adonde publica microcuontas, que quieren ser ua ajuda al ansino de las lhénguas; falou inda de outros blogues an special para tirar dúbedas que le pónen ls studantes i que eilhi responde para todos.
Amadeu Ferreira falou de la grande amportança de la blogosfera pa l mirandês. Ampeçou por fazer ua stória de l modo cumo la lhéngua mirandesa fui aparecendo an sítios i blogues de la anternete, fazendo referéncia a todos ls blogues, al tiempo an que aparecírun i a las pessonas que ls criórun. Amostrou cumo fui subretodo apuis de 2007 que l mirandés s’arramou pula anternete, ende tenendo aparecido ls blogues lhiterários i cun oubjetibos specíficos. Dou special destaque al blogue froles mirandesas (
http://frolesmirandesas.blogspot.com), adonde scríben 41 pessonas, i que ten zampenhado un papel mui amportante al nible de la scrita i de la dibulgaçon de la lhéngua mirandesa. Dou inda ua special amportança a la Biquipédia i a todo l trabalho que na anternete ten benido a ser feito por Cristóvão Pires.
Leonardo Antão falou de l papel amportante de Amadeu Ferreira no ansino i na bibulgaçon de l mirandês i ne l trabalhos de la Associaçon de Lhéngua Mirandesa i na Associaçon Nial de la Boubielha.
L Persidente de la Cámara de Miranda, Artur Nunes, saludou todos ls persentes i dixo yera ua honra poder star persente nesta einiciatiba que tenie cumo oujetibo l zambolbimiento de l mirandês. Dixo que cumo Persidente de la Cãmara ten benido a trabalhar, an special cun Amadeu Ferreira, i a stablecer cuntatos para criar ua anstituiçon central que cordene todo l que diga respeito al mirandês. Falou de l antresse an trabalhar cun todos i para todos i dixo que muitas einicitibas seran anunciadas l die 17 de Setembre, adonde será tamien feito l salimiento ouficial de Ls Lusíadas, traduzidos por Fracisco Niebro. Acabou cumbidando a todos a stáren persentes nesse die i dixo sperar esse die 17 de Setembre seia l ampeço de ua nuoba era pa la Lhéngua Mirandesa ne l cunceilho de Miranda.
Francisco Domingues cerrou las cumbersas, agradecendo a la bereadora de la Cultura, Anabela Torrão, i al persidente de la Cámara, Artur Nunes, pula sue honrosa persença i que habie sido pa ls mordomos i pa las pessonas an giral ua proua mui grande tener ls prencipales repunsables de la Cámara armanados i cun la mesma gana an lhebar palantre l porjeto de zambolbimiento de l Mirandés. Apuis agradeciu-le a todos ls blogueiros la sue perséncia, an special al porsores spanholes, i inda a la quemunicaçon social persente (Porto Canal, RTP norte, RDP i Contrabando) por ajudar a dibulgar este eibento an prol de l zambolbimiento de la Lhéngua Mirandesa. Por último i acabada que staba esta parte zafiou todos ls persentes a partecipáren i adberti-se culs jogos tradicionales de l fito i de la barra.



L 4º ancuontro de blogueiros será l 20 de agosto de 2011

L 4º ancuontro de blogueiros de l Praino bai-se a dar l 20 de Agosto de 2011. L sítio de l ancuontro, para respeitar la tradiçon de ser un lhugar sagrado, será la Santa Lhuzie, an Caçareilhos, seguindo-se ua besita pula aldé. Adepuis todo mundo eirá até Angueira para almorçar i çcutir la lhéngua na blogosfera, bien a la selombra de ls choupos de la ribeira d’Angueira.

Francisco Domingues

Nun fui un qualquiera que l dixo

Reportaige de la RTP eiqui (minuto 20.05)


Ancuontro de Blogueiros Mirandeses, Senhora de l Resairo, 21–VIII-2010


"(L Mirandés) Ua de las lhénguas más amportantes de la península; bós, ls pertueses, teneis muita suorte tener ua de las lhénguas más antigas, ua lhéngua fermosa, mui fermosa; i, anfelizmente, stá a perder falantes, anton, cuido que serie ua grande perda para Pertual nun tener la posseblidade de cunserbar ua lhéngua tan antiga."


Xavier Frías Conde
Doutor an Filologie Románica
Porsor de la UNED (Universidad Nacional de Educación a Distancia) Madrid


Riu Douro


Doce riu que a ti nun deço
apertado antre fraguedos
miro-te de riba a tembrar
a ti bien querie abaixar
Mas ne l cuorpo nace-me miedo.
Las bertiges púxan-me tanto
que tengo que arrecular
miu riu, miu amado
Bou-me lhougo para outro lhado
Anque you querga quedar.
Um die
Anchirei-me de curaige
para decer ls carreirones
saltar ls fraguedos i faias
i sien miedo que me caia
antrarei an tues augas doces
sien miedo de me afogar.


PENSARES

.
PORQUEI TANTA RÁBIA OU SERÁ AMBEIJA?

Nunca chegarei a antender porque ténen ls homes que star debedidos antre squierda i dreita i muito menos porque ls partidos tomórun cunta de las cuncéncias de alguns. Nacimos para sermos lhibres i para tenermos l lhibre-arbitrio, para starmos lhemitados solo por las leis de la naturaleza, mas porque ateimamos an poner apeias uns als outros? Porquei, tanto defendemos a quien nun mos dou mandato pal fazer i nun respeitamos a quien nun pensa cumo nós? Porquei, tanta rábia ou será ambeija de ls outros?
Tenemos l dreito de creticar, dízen alguns, mas quien somos nós para tener moral para creticar ls outros? Tenemos si, l dreito de an abstrato dezir l que pensamos, mas nunca creticar ou fazer juízos subre ua determinada pessona, mesmo que seia cunsiderada un creminal, porque nun sabemos las rezones i até se essa pessona nun ye melhor que nós.
Quando screbimos eiqui subre qualquiera assunto nota-se miedo nas pessonas, miedo de dar la sue oupenion, miedo de que se pense que stan dun ou doutro lhado, quando debemos star de todos i de nanhun. Se un home se cunsidera mulher ou ua mulher home, quien somos nós para dezir que stan arrados? Queremos ser abogados sien mandato i padres sien haber recebido l sacramento de la Orde. Inda nun bos destes cunta que quando somos houmildes i praticamos la toleráncia somos mais felizes? Yá pensestes ne l que serie l mundo se tubisse solo ua quelor, se nun houbisse çfréncias, se nun tubissemos porque lhutar?
Nun mateis la cabeça a pensar nun mundo purfeito, nin gasteis einergies a querer un mundo a la buossa eimage, porque diç la Bíblia que Dius fizo assi l home i saliu cumo l bemos. Bamos por todos a fazer por que todo ande melhor, para haber menos rábia, mais paç, bamos a - bibir, deixar bibir i, se possible, ajudar a bibir(Amadeu Ferreira) -.

25/08/10

...agradeciu-me cun un sunriso

Çcalcei-me de ls miedos i caminei pul scuro de la nuite. Gilada nuite, aire a entrá-me por antre ls buracos dun xál de renda.
Tremie i la mie piel quedaba cun piel de pita. Passei las manos pul cuorpo cun fuorça, para acalmar las quelubrinas que me percorrien.
Por un einstante parei i ousmei: Que fago eiqui? Porquei anteimo a anfrentar temporales de carambelo se you nun tengo agasailhos? Porquei que finjo a çcalçar l miedo se l tengo siempre agarrado als pies, a botas de canho alto?
L´aire fungaba cada beç mais, cada beç mais friu i l cielo staba cada beç mais scuro. Nien ua sola streilha, nada relhuzie para alhá de l miu cigarro que l´acendie an grandes bufaradas cumo quien come l fumo até l fondo dun, até l fondo de ls eimfiernos dun, pulmones negros de alcatron, uolhos raiados de sangre de la tosse que atafanha.
Mirei pal cigarro que ardie mais quando l batie l aire al modo que you iba boziando:
Para quei acendi esta merda que solo me faç merda eiqui drento!? Quiero alhá saber, que se amole l drento i l fuora, que se amole la nuite scura que me assusta, l friu que me mata. Tengo un cigarro por cumpanha, por agasalho, por lhamparina.
Meti la mano nun bolso de ls buracos de l xál dadonde tirei outro cigarro. Acendi-lo, chupei-lo cun fuorça para del tirar sustento, maçquei-l l fumo cumo se pan fura que me matásse la fome.
Continei reclamando:
Quiero alhá saber de l cigarro, de la porra de l pan, de l friu, de l gelo de ls mius bientres, de las mies rotaçones çcumpassadas, de las putas de las piernas presas... Tengo un miedo de l caralcho de l scuro, de las selombras, eiqui neste ermo sien lhuç, adonde nien you mesma fago selombra…
Chupei ua beç mais l cigarro para ber ls dedos angaranhidos i cun tembradeiro.
Fui por causa deste cigarro que me çcubriste ne la nuite...
...

Pareciu-me oubir bozes ne la nuite, de alguien que falaba anraibada.
Abri la puorta, mandei-la antrar i dei-l agarimo. Anrebulhei-la nua manta de lhana i puse-la al pie de l lhume para que se l derretisse l carambelo, enquanto me fui dezindo sue stória, aqueilha stória...


A ls poucos, apelidou lhuç i fuorça i al fin drumitou.
Apuis, agarrei-la, botei-la ne l scuro i, cun un assopro ajudei-la a chubir pal cielo.

Quando mirei parriba alhá staba eilha, chena, relhuziente i, als poucos, la nuite deixou de ser nuite scura.
Fui-me a deitar i eilha quedou-me a mirar por antre ls cortinados de seda, acenhou-me i agradeciu cun un sunriso...


Mui mal cun esta sequidon…

Cumo se hán-de criar bien las cousas, se, çque las puse na tierra inda nun recebírun ua pinga d´auga de las nubres!?
L die de la fiesta de san Grigoiro, muita beç cai ua auguita, ne l die de ls touros de Alcanhiças quaijeque siempre chuobe, ne l die de San Bartelameu rala ye la beç que nun caia ua augaçada. Astanho, nada! Si stamos bien mal!!! Dezir que todo se cria solo a fuorça de rega!!!
Mie mai si se queixa siempre, mas desta beç ten rezon de se queixar de l zleixo de l Debino!...
Yá l anho passado assi fui que you bien se me lhembra de ls freixos a caí-l la fuolha i stáren amarelhicos que mais parecie Outonho ne l tiempo de l fiesta de l Naso.
L çponer
de l sol de l die binte trés para binte quatro si fazie crer que souturdie San Bartelameu se gabarie de l milagre d´haber auga para dar la buolta a la tierra para sumiar la nabina i para poner las coubes i repolhos pal Natal.
Falhórun las porfessies que bénen sabe-se alhá de que tiempos, falhou San Bartelameu, stan a falhar ls mananciales.
Ls freijones inda nun stan cumpridos, diç mie mai, porque fúrun tardiegos, mas yá nun hai quien faga passar l´auga pul suco por causa de fuolhas secas que l fúrun caindo i que ls antúpen.

Ye mui custoso sé-se buon porfissional nestas cundiçones i muito menos nua tierra an que todo mundo se dá de cuonta de l que nun stá bien na queston de cousas de lhaboura. A las bezes apetece-me dezir que sei you mais de lhaboura que eilhes daquilho que you fiç an mie bida, mas apuis penso que l que queda por dezir ye l melhor i meto la biola ne l saco.
Stamos mui mal, cumo diç mie mai…


Sabeis mais que un nino de deç anhos?


Quando you andaba na Scuola Purmaira, teniemos muitas maneiras de mos dibertirmos, talbeç mais do que hoije. Jogábamos a la bola, al peon, al berlinde, a la apanhada, a las scundidas, al mata, subiemos a las arbles i, quando nun mos apetecie fazer nada desso, andábamos a la pancada uns culs outros. Nun yera ua brincadeira muito cebilizada, mas tenie las sues regras.

Por eisemplo, nun se podie trabar ua lhuita zeigual an númaro. Quando muito, un grupo podie tener ua «claque» maior que l outro. Tamien nun podiemos bater nun rapaç mais pequeinho i mais fraco que nós, a nun ser que el houbisse ampeçado la lhuita, mas teniemos que bater cun cuidado i deixar l outro dar un murro ó dous. Se un grande se metie cun un mais pequeinho, yera zprezado i ansultado por todos ls outros, cun spressones cumo «cobarde, mete-te cun alguien de l tou tamanho».

Lhembro-me desto quaije to ls dies, quando stou a ler las colunas de oupenion de ls jornales i beio la maneira cumo ls colunistas tratan ls políticos. Quando un político diç que ye neçairo ajudar quien mais percisa, oumentar ls ampostos de la banca i de las grandes fertunas, yá sabe que bai ser chamado de demagogo i eirrialista. Por outro lhado, quando un político fala an çpedir funcionairos públicos, deminuir salairos ó dreitos sociales, oumentar ampostos, cungelar carreiras, cerrar scuolas, ls colunistas usan palabras cumo «coraige i detreminaçon. Sempre que se bate ne l mais pequeinho, hai coraige. Quando se fala an bater ne ls maiores, hai demagogie.

Ne l tiempo an que you andaba a la pancada, subie a las arbles i jogaba al berlinde, cheguei a pensar que solo screbien ne ls jornales las pessonas mais sabidas. Hoije, a cada die que passa, bai quedando cada beç mais claro que la maiorie nun sabe mais que nino de deç anhos.

Doce riu, miu amado

Sigo-te ne l siléncio de las arribas
Riu miu que sigues sereno
Antre fraguedos i zimbros
Stramitindo la paç que bebo

Ah, se you pudira chegá-te
I m´antregar an tous braços
Mesmo que andeble you eirie
Para me recebires cun abraços

Puis tu nun bés que decendo
You nunca mais chubirie
De tous braços me çprendendo
You chubir nun poderie

Bibes assi eiremita
Solico bien alhá ne l fondo
De tues dores yá tu padeces
Antregue nesse tou mundo

Ah, se you pudira bué-te
I an ti apagar securas
Banhada ne las tues augas
Lhababa mies amarguras

Doce riu, miu amado
You hei-de acaçá-te un die
Ne las augas de l mar salgado
Ambuolto an maresie

PISADAS NA ARENA

Ua nuite tube un suonho…
Sonhaba que andaba a passear
na praia cul Senhor,
i, ne l firmamiento, passában
cenas de la mie bida.
Apuis de cada cena que passaba,
percebi que quedában dous pares
de pisadas na arena, un era
l miu i l outro era de l Senhor.
Quando la última cena
de la mie bida passou delantre
de nós mirei para trás,
Pa las pisadas na arena, i bi
que muitas bezes, ne l camino
de la mie bida, habie solamente
un par de pisadas na arena
Bi tamien que isso acuntecie
Ne ls momentos mais defíceles i agoniados
De l miu bibir, isso aborreciu-me deberas
i preguntei-le al Senhor
“ Senhor, Tu deziste-me que ua beç
Que resolbi seguir-te, andabas siempre cumigo
an to ls caminos. Mas bi que
nas mais grandes agonias de l miu bibir
habie apenas un par de pisadas na arena.
Nun antendo porque ye que, nas horas
an que you mais precisaba de Ti.
Tu me deixeste solico.
L Senhor respundiu-me.
Miu querido filho, nunca te deixarie
nas horas de la proba i de l sufrimiento.
Quando biste, na arena solo
un par de pisadas, éran las mies.
Fui eisatamente ende que agarrei an ti al cuolho.


Poema de


MARGARETE FISHBACK POWERS


Agora an Pertués

PEGADAS NA AREIA


Uma noite tive um sonho…
Sonhava que andava a passear
na praia com o Senhor,
e, no firmamento, passavam
cenas da minha vida.
Após cada cena que passava,
percebi que ficavam dois pares
de pegadas na areia, um era
O meu e o outro era do senhor.
Quando a última cena
da minha vida passou diante
de nós olhei para trás,
para as pegadas na areia, e notei
que muitas vezes, no caminho
da minha vida, havia apenas
um par de pegadas na areia
Notei também que isso acontece
nos momentos mais difíceis, e angustiosos
do meu viver, isso aborreceu-me deveras
e perguntei ao Senhor
“ Senhor, Tu disseste-me que uma vez
Que resolvi seguir-te, andavas sempre comigo
em todos os caminhos. Contudo notei que
durante as maiores tribulações do meu viver.
Havia apenas um par de pegadas na areia.
Não compreendo porque é que, nas horas
em que eu mais precisava de Ti.
Tu me deixas-te sozinho.
O Senhor respondeu-me.
Meu querido filho, jamais te deixava
nas horas da prova e do sofrimento.
Quando viste, na areia apenas
um par de pegadas, eram as minhas.
Foi exactamente aí que peguei em ti ao colo.





MARGARETE FISHBACK POWERS


José António Esteves

L’amportança de las cousas





Quien coinhece l’aldé de Zenízio an special Belharino, (un de ls quatro Bairros que compónen la pobaçon, i queda a la salida pa la Speciosa) sabe que ende nunca falta l’auga, nien faltou ne ls poços para regar las huortas.

Esta lhéngua de tierra que queda antriçada antre la Rua de Belharino i la Rua de San Ceriaco porriba de la Capielha que dou l nome a la rua, guardada por un ribeiro quelobreiro, stá todo acupado de huortas.

D’auga si, l mesmo yá nun se puode dezir cula tierra, spáçio pa las huortas, esse si habie pouco, l que habie era todo bien aporbeitado, andentro de paredes, cachicos de lheiras, fussen eilhas de tomateiros, frajones, cebolhas, pumienteiras, alfaces, arrodeadas de rabas, berças ou algua bobideira menina para aporbeitar bien la ceçon de l’augueira (rego), nada quedaba debalde.

Este spácio arrodeado de parede era de muitos, regában de l mesmo poço porque l’auga manaba siempre mais, quantos deilhes dun palmo de tamanho, hardados ou mercados era mantenidos cumo un bien percioso, porque staba a mano, a la puorta de casa, alhá se fabricaba muita cousa que iba pa la bianda de ls cochinos i quaije todo l que iba pa la malga de l caldo.

Cuido que nun se puode dezir que estas huortas éran quemunitairas, i se l éran era solo cula auga de l poço, puis l cunceito que tengo de quemunitarismo, mesmo nas regas ye outro i noutras tierras, mas ls que regában de l mesmo poço alhá terminerien las reglas d’ousar.

Las paredes inda alhá stan, resistindo al passar de ls tiempos, dantes cumo se duas muralhas se tratasse, defendien l sustento de las famílias a l’ambazon de las pitas, bacas, burros ou béstias que demandában por estes sítios, agora cumo teçtemunhos a lhembrar als mais nuobos cumo era la bida porqui, porque l mais deilhas yá naide las trata, las gientes a bibir acá son poucas, las que porqui ándan, ándan de trator, ls que acá bénen son fidalgos i fázen-lo de fugida an altemobles de luxo.

Las huortas siempre fúrun muito amportantes, nun se quedában atrás de las lhatas,
suortes, binha, oulibal ou lhameira, na bida de las pessonas.





24/08/10

LHÉNGUA MIRANDESA

COUSAS DE LA LHÉNGUA

Parece que mos bamos squecendo de tratar de la nuossa lhéngua ne l que diç respeito a la sue struturaçon i anstitucionalizaçon i para que eilha seia cada beç mais ua lhéngua camino la berdadeira oufecializaçon. Puode parecer algo cumplicado falar eiqui destas cousas, até porque poucos staremos porparados para l fazer i inda mais quando aparece siempre quien nun ten houmildade de recoincer que ye lemitado ne ls sous coincimentos i se bota a búltio.

Ua lhéngua nace culs falantes i bai-se modeficando cul tiempo i solo apuis de passar a ser un código antendible por un grupo de pessonas, nun determinado sitio ye que se puode chamar lhéngua, que passará a scrita quando se passar esse código para l papel, tanto porque se tornou neçairo, cumo porque se fui oubrigado a fazé-lo. Mas inda nun ye lhéngua oufecial dessa giente ou desse sitio porque, cumo al falar hai çfrencias antre ls falantes, tamien na scrita las hai i ua cousa oufecial ten que tener l mínimo de rigor. Nun ye por haber çfréncias que bai mal al mundo ou uns son melhores scritores que ls outros, stamos ne l tiempo de la lhibardade de screbir.

Nós ampecemos yá la fase de ouniformizar l código i ende la necidade de aporfundar la strutura de la lhéngua, para esta tener maior credeblidade strior. Solo apuis desto podemos falar an berdadeira oufecializaçon de la nuossa lhéngua.

L código de la scrita ye formado por palabras, frases i testos. Tenemos primeiro que eidentificar todas las palabras i ouniformizar l modo de las screbir, para las frases séren mais purfeitas i tenermos testos melhor struturados. Esto nada ten a ber cun la lhibardade que cada un ten de screbir, mas ye neçairo para podermos tornar oufecial la lhéngua, porque ua cousa ye ber la lhéngua cumo un fato(facto), ua realidade, outra cumo ua cousa cun statuto jurídico.

Mas para quei tanta litomie… quando l que you querie era chamar-bos a la rezon para la necidade de ouniformizarmos la scrita de las palabras.
Muitas bezes bemos la deficuldade de screbir las palabras que acában an (ia). Nin (nien) siempre se scribe (ie), quando la palabra ye acentuada na ante-penultima sílaba nunca se scribe (ie) debe mantener-se (ia).
Ex:
balancie
berbo fazer – fazie
Mas
Costáncia
Speráncia
Lhembráncia

Outro caso ye l uso de nun i
- Bás a la huorta?
- Nó, esta tarde nun tengo bagar.
Nua respuosta a ua pergunta debemos screbir .
Nua frase afirmatiba debemos screbir nun.
You nun sei se esso ye berdade

Bá ber se pensais mais nestas cousas que an libros…

Yá you sinto



Sorbido l sangre de ls çponeres a que Agosto mos aquestumou, stá la nuite fresca cun sou recio que hoije mais se sinte, para alhá de la Funtásia.
La lhuna chena reza ua ouraçon para que ls anubrados nun béngan a tapá-l sous uolhos quelor de alabastro an eigreija eitaliana quando la lhuç de l sol l ferbe subre las paredes. Mira-me cun sue risa rasgada, eilumina-me ls botones de l cumputador cun sue lhuç de milhones de candeias, cumbida-me a antrar por sues doces cantigas.
You, cun sede de abinturas, cun eilha scapo a percurar las nubres que tapórun l sol neste çponer i dezi-l que énchan sues cerronas d´auga que tanta falta fai para apagar la sede destas grietas que rachórun l Praino de sequidon.
Todo ye sereno nesta nuite mais fresca, apuis que las fiestas bán acabando, las lhágrimas de l fogo se apagórun ne las augas de l Frezno i an qualquiera aldé. Sóbran las canhas tumbadas que quédan a la par de lhágrimas que nun stourórun, sperando ninos sonhadores que deilhas fágan stouretes a cuntinar sues fiestas.
Sóbran fiestas para tan pouca giente, sóbran músicas para tan poucos pies dançadores…
Yá Agosto bai alto, San Bartelameu pormete auga mais un anho, hoije, para, adregando a chober, nel se beia milagre, anque el témbre de friu i se l´éncha la piel que tén colgada de l braço, de quelobrinas.
Yá you sinto l oulor a tierra molhada...
Anubradas negras sorbírun l sol burmeilho neste çponer, seinha d´auga anunciada por bozes que fúrun siempre quedando, nacidas nun se sabe an que fuolha de Borda d´Auga, mesmo mui antes de tal lhibico haber nacido.
Bamos a tener auga, que l sol se çpuso anubrado, cumo se se fazíra ua porfessie!... A las bezes si bén l´auga, outras, apenas tempestade d´aire.
Anubradas negras, ide a buscar auga que fága nacer la nabina, que aguiche las coubes mercadas a sendineses i siempre apregonadas cumo las melhores para tronchos ne l Natal, que fága rebigorar la piel stonhada de las manos, de puxar l cigonhal de l poço cada beç mais fondo.
Yá you sinto ls truonos i cerro ls uolhos an cada relhistro a sustener l miedo de las chiçpas, me stribo al trubisco i ansaio l´ouraçon a Santa Bárbela...
Yá you beio ls sapicos a dar bolcos ne ls cerros, caídos dua anubrada, cumo siempre todos eimaginábamos...



23/08/10

Nun hai cumo un bun eisemplo




Por altura de las atebidades festibas (Fiesta de Santa Bárbela) de la cidade de Miranda de l Douro, tube ua surpresa bien guapa.

Decorrien ls purparatibos pa la abertura de la feira de ls artesanos, que cumo de questume se fai na abenida ”Aranda de l Duero”, i ende andaba yá muita giente ampenhada na montaige i ponendo anformaçon de todo l que ende s’íba a passar ne ls próssimos dies.

Ua moça i un moço, que nun anteressa quien éran puis nestes causos las pessonas pássan i ls buns eisemplos quédan, andában tamien muito ampenhados na colaige de l’anformaçon cultural i musical, al serbício de l’Outarquie.

You mais mie tie i alguns cunterráneos i amigos, stábamos tomando coincimiento de l cartaç, i li-lo an mirandés i an boç alta, quando la moça m’oubiu debrebe ambersou comigo na nuossa lhéngua, fazendo-lo bien, sien ambaraços, mirandés scorreito i clareza purfeita.

Fui guapo de ber i oubir, quedei falando un cachico cun eilha, trocadas que fúrun alguas apersentaçones, ende se rebelou que era la pessona cierta para estas cousas i que staba atienta a todo l que se passa cul mirandés falado i screbido, n’anternete coincie muitos sítios que scríben an mirandés an special l site de l’Associaçon Cultural i Recreatiba Nial de la Boubielha (Zenízio).

Cumo yá dixe, i las pessonas que me perdónen, ls nomes son l que menos anteressa i you quiero ye deixar la mie sastisfaçon i rebelar l bun eisemplo, quando assi ye l queilhas son ye la cara de l’Outarquie, dua region, dua cultura, dun pobo nobre.

Porque todo ampeça cumo las pessonas son recebidas, anformadas, i nun hai cousa melhor que ser-lo cun buns modos i buns eisemplos, fui l causo. Ende naquel momiento, falou-se an mirandés, de las modas, de las atebidades, de las danças, cousa que an Miranda quaije nunca se fai. Ye berdade que dambos a dous teniemos essa daprendizaige, mas tantos la ténen i nun l fázen.

Sou desta region, mas se fuosse de fuora quedarie bien amprecionado, cuntento, por ber que esta moça fala la segunda lhéngua de pertual, la lhéngua desta region i que la dá a coincer als besitantes, que stá a altura de las sues funçones culturales i públicas, de recebir séian eilhes dadonde fúren.

Nun tiempo que tanto se scribe subre la necidade que la lhéngua ten de ser falada, i todos ls que le tenemos amor sáben que ye berdade, eisemplos destes ténen que ser agarrados i alhargados pul’Outarquie, la fala ten de star persente an todo i an special cumo ferramienta de saludo de comunicaçon. Ten dreito a esso, ye un deber.

Sempre quando me scapo de l peraino mirandés, porque l tiempo s’acabou i l deber ampera, salgo de coraçon anrezinado de tristeza porque gusto de las pessonas, de ls questumes, de las tradiçones, de todo, mas bengo melhor se bir que las cousas ban tomando camino, nun tan debrebe cumo gustaba, mas estas cousas lhieban tiempo.



LHAÇOS d´AMOR

Nacie para te amar
Un amor sin heisitaçon,
que naciu na Lhagona de la Paixon,
cula Lhuna a cuntamplar!
Amor creciente,
an qu´acreditamos,
i pe l qual lhuitamos
i seguimos siempre juntos!
Guapo sunho,
Sunho rial:
amanheciu drentro de mi!
Amor por ti,
lhéngua de mie bida,
an que la lhuna apenas te rie,
mas l amor nun será badio!
Acreditas
i tu tenes yá un feturo,
cula tue risa,
pa l poeta i las rosas,
dizes:
you sou tue i tu sós miu!


José António Esteves

21/08/10

Crimes Eisemplares III


Apuis de ua cumbersa que tube un die destes cul nuosso amigo Tortulhas, resolbi screbir un "Crime Eisemplar", anspirado pula obra de Max Aub, de que Alfredo falou eiqui i eiqui.

Treminei l café, bubi un pouco de la auga que tenie nel copo i abri un lhibro.
- Que stás a ler?
- Uas cuontas de un outor mirandés.
- Un outor de Mirandela? Cumo aqueilha porsora zambergonhada que apareciu na Playboy? Fazírun mui bien an çpedi-la, andaba a corrumper las mentes de ls ninos cun fotografies eiróticas. Ai, que fotografies! Nun gusteste de las ber? You até me babei!
- Este outor nun ye de Mirandela, naciu ne l cunceilho de Miranda de l Douro.
- Ah, stá bien. Stás a gustar de l lhibro?
- Nun sei, inda nun me deixeste ler mais de dues linas.
- Deixa-me ler un cachico. Mas que ye esto? Se el ye pertués, porque ye que scribe an spanhol?
- Nun scribe an spanhol, scribe an mirandés.
- I esso que ye?
- Ye ua lhéngua.
- A sério? Pensaba que an Pertual, solo se falaba pertués.
- Nun. Fala-se tamien mirandés.
- Que giro!

La palabra «giro» foi la gota de auga. Parti-le l copo na cabeça i cortei-le la garganta culs bidros.

NIN TODO SON ZGRÁCIAS

INDA HAI MUITA COUSA BUONA


Por muito que alguns quérgan eiguenorar, la buona cumbibéncia i la amizade inda son norma ne l Praino. Las aldés de Atanor i Prado Gaton son dues aldés bezinas de l nuosso cunceilho de Miranda i tanto nua cumo noutra hai familhias de ua i de la outra i muitos moradores son parientes, mas para alhá desso hai ua grande ligaçon antre las dues i se para alguns fui ua surpresa l que podeis ber ne l bideo, para nós que eiqui bibimos tols dies, sabemos que fui antes ua demostraçon de amizade.

Era fiesta de Santa Barbara an Atanor, onte fui an Prado Gaton i cumo l rancho de Prado Gaton habie porparado las danças mistas i ls pauliteiros para la sue fiesta, pus fui solo aparecer al fin de la procisson an Atanor i dar este spetáclo.

Ye este l berdadeiro folclore mirandés, natural i sien palcos nien grandes aparatos, ne l meio de l pobo, ne l adro de la eigreija, para todo mundo, las danças de toda la bida, ls lhaços que ls bielhos Tanoreses inda sabíen de cor zde quando teníen mocidade sufeciente para ls dançar. Bimos alegrie, mas tamien lágrimas nalguns uolhos, era l recordar de tiempos idos.

Mas bimos tamien l trabalho de Adriano i Nascimento que ansaiórun ls pauliteiros i las danças, bimos l passar de l teçtemunho na dança de l Canedo, que un die bos amostraremos tamien, an que cun quatro bielhos dançában tamien quatro ninos que yá ándan a daprender. Uns gánhan para dezir que dan scuola i outros dan scuola sien ganhar nada.

La musica i l quelorido de las fatiotas parecíen l cuntinar de ls campos alredror, que inda ban rejistindo a la calor i als fuogos, la alegrie nas caras de la giente parecie queréren scamugir ls bózios de tols dies que nas telbisones solo sáben assustar la giente an beç de boziáren acontra la eignoráncia i la ancumpeténcia.

Alhi habie autenticidade, amizade, alegrie, sperancia nun feturo melhor, porque ye sabendo tratar de las raízes que la planta puode crecer.


ATANOR, 21 de Agosto de 2010

Alçada


(Retrato sacado de l blogue we have kaos in the garden)

Quando Isabel Alçada tomou posse cumo Menistra, hoube quien achasse que yera ua buona ambora para la eiducaçon. Afinal, la senhora ten spriéncia cumo porsora, spriéncia a formar porsores, feç parte de la eiquipa que cordenou l Plano Nacional de Lheitura (que ten muitos defeitos, mas tamien ten muitas birtudes), ye scritora (guste-se ó nó) i portanto deberie tener la sensibilidade neçaira para dar mais amportáncia al ansino de las letras i de las artes.

Cuntudo, ua análise cuidada mostraba que nun poderíemos dar-le, nien sequer, l benefício de la dúbeda. Purmeiro, porque, antes de turminar l purmeiro goberno de Sócrates, Isabel Alçada disse que cuncurdaba cun todo l que fazíra Maria de Lurdes Rodrigues (ua técnica que bi an muitos ouportunistas por ende: eilogiar un "moribundo" para garantir que oucupará l sou lhugar). Segundo, porque l Purmeiro-Menistro cuntinua a ser Jesé Socras i solo bai para un gobierno del quien stá çpuosto a ser ua moma an troca de fabores feturos.

Cumo screbiu un die Lampedusa, "ye perciso que algues cousas demuden para que todo quede na mesma". Alçada sorri mais que la sue antecessora, finge-se çponibile para negociar, cumprimenta ls repersentantes de ls parceiros sociales cun dous beisicos, sabe ser ua buona heipócrita. Mas, ne l eissencial, cuntinua la mesma política de eiconomicismo i çprézio pulas pessonas.

Un bon eisemplo dessa política ye l ancerramiento de 701 scuolas (quando purmeiro se falou nesso, serían 500), sien critério (ó cun critérios cegos), algues deilhas requalificadas recientemente, oubrigando crianças a çlocar-se muitos quilómetros todos ls dies, sien se saber, an muitos casos, quien paga essas biaiges (alguns outarcas yá dessírun que nun ténen denheiro para l fazer sin andibidaren inda mais la outorquie), para scuolas ampessoales, cun demasiados alunos, mais bioléncie i menos qualidadade. Cumo se esto nun bastasse, la lhista de las scuolas a ancerrar ye dibulgada an la segunda quinzena de Agosto. Anfin, ua berdadeira trapalhada!

Somos inda, an muitas cousas, un pobo pouco tolerante. Mas, an relaçon a la mediocridade de ls gobernantes, somos ls campeones de la toleráncie.

LHÉNGUA Ó DIALETO

Assi nun bamos alhá
Mais bal un star queto
Quels antendidos de Lisboua
Teiman an dizen, que ye dialeto


Mius senhores antendidos
Nun me l lhebeis a mal
Que you bos diga outra beç
Queilha, ye ua lhéngua oufecial


Stou farto de te l dezier
Nun tenes stado muito atento
Ye ua lhéngua si senhor
Aprobada pul nuosso parlmento


Yá nun te digo mas nada
Deixo-te cun tue eignoráncia
You sei que ye ua lhéngua
L que tu dizes, nun ten ampuortáncia




Hai uns demingos atrás la TVI
Trasmitiu la missa de la eigreija matriç
de Palaçuolo.
Nas finalizaçones passou uas letricas
An ruoda pie, que dezien.
An Palaçuolo falasse belhingue
Ls de Palaçuolo son mui fieles
al dialeto mirandés.
Ora, ende stá outra beç ua telbison
Cula stória de dialeto.
Assi nun bal.
I tou nun gustei


José António Esteves

20/08/10

L pobo de Cicuiro fui a la scuola.





L pobo de Cicuiro fui a la Scuola Purmaira, por ua causa guapa i justa, porque esse fui l lhocal scolhido, i bien.

I you tamien, ne l die siete de l més d’Agosto stube persente nua de las mais guapas fiestas, puis assi se puode chamar al lhançamiento de l lhibro “La Mona l Maio” de padre Zé (José Francisco João Fernandes), fiesta que l pobo Cicuirano acarinou i saludou pulas manos de Alcides, que fizo la traduçon de l manuscrito pa la lhéngua mirandesa.

Muito i bien alhá fui dezido pul apersentador i tradutor de l’obra, pul Persidente de la Junta de Freguesie, an nome de l pobo que bien coinhece i stima este sou filho, tamien l Persidente de l’Outarquie de Miranda de l Douro deixou palabras d’ancentibo i de l muito que hai que fazer neste campo, la Bareadora de la Cultura tubo buonas palabras de referéncia a la amportáncia que ten este trabalho na Cultural dua region, tamien l porsor i ambestigador Amadeu Ferreia, tal cumo l fizo n’ antrada (perfácio) de l lhibro eiqui mos deixou mais ua beç la mensaige de quanto ye amportante seguir eisemplos cumo este de l padre Zé cumo scritor, cumo Mirandés, cumo home de sabedorie, cumo ye anriquecedor star nua scuola simble daprendizaige, de l sou tradutor para bien de la lhéngua i de la riqueza de l património houmano, lhénguistico i cultural de la nuossa tierra.

Muito i bien yá fui screbido, mas you cuidei por bien tamien deixar la mie oupenion i teçtemunho a todos ls que léien estes testos.

Se nun se houmenagiar pessonas cumo l padre Zé, las sues obras i feitos nun stamos a ser hounestos, pessonas cun balor assi i inda cun bida cumo ye l causo, ye justo, i deixai que bos diga l pobo stubo alhá, l pobo Cicuirano acarinou, recebiu i aplaudiu l sou filho de la tierra, fui guapo de ber tanta giente, las pessonas nun squecéren ls sous, aqueilhes que áman. L pobo Cicuirano ten, cumo todo l pobo de l peraino mirandés, na mimória al tiempo que que nien todos daprendien a ler i a screbir, que nien todos íban a la scuola, esse tiempo alhá bai, agora al que se quier ye que la scrita i la lheitura chegue a todos, la publicaçon deste lhibro ye un eisemplo. Este lhibro ye tamien rebelador que quando se fázen cousas sanas i puras, eilhas mais tarde ou mais cedo, sálen, bénen al de riba, dan ls sous fruitos, i ende to l mundo las puode saborear, tener.

I cumo ye gustoso ler esta cuontas, un ye lhebado para andrentro deilha, un queda cumo se stubisse a çcuitar l outor, cumo se stubisse nun serano, cumo se stubisse alhá, nessa era.

Bibi esse momiento cumo se fusse único, porque tenie nas manos un lhibro, cula biografie dun tiu que rejistou ne l papel las cuontas que me lhebórun al tiempo dantes, l tiempo de mius pais, l tiempo de la scrita a mano, cuontas que agora ye possible séren de l miu coincimiento i de todo l mundo, grácias a la buona buntade de l sou outor i purparador.

L padre Zé quando dou ls sous scritos, fizo cumo fazie nuossa mai quando mos daba l pan, porque nesse géstio de dar se fazie ua aprendizaige, daprendemos a dar balor a las cousas.

Hoije yá nun somos capazes de bibir sien estas cuontas, somos cumo un nino que nun ye capaç de bibir sien l cuolho nien l lheite, i ye grácias a tius cumo padre Zé que las tenemos.

L pobo Cicuirano fui a la Scuola Purmária, dei este títalo al testo, puodie ser outro, todos qudarien bien, mas tamien fúrun ls eilustres cumbidados que alhá stában, porque ende fui siempre un bun sítio para recebir las besitas, i l pobo sabe disso, cumo sabe recebir bien to l mundo, porque ye un pobo spitaleiro.

Bien háiades todos, you cumo Zeníziense siempre que puoda bos besitarei.















19/08/10

Stan de parabienes ls mardomos de Santa Bárbela i San Burtelameu (Zenízio)




Porque para alhá de purparar ua baliente fiesta que ampeçou cumo de questume a las nuobe de la manhana cula ronda pulas ruas de l’aldé, anunciando culs gueiteiros la recuolha de las oufiesta pa la Santa i pa l Santo, tubo a las 14.00 horas la celebraçon de la Santa Missa pul nuosso querido i stimado cunterráneo, padre Paulo, que mesmo cula eilebada eidade de 93 anos (se stubir anganhado por alguns las mies çculpas), cuntina a dar-mos palabras de animo i de spráncia na fé, mos ancentiba a ser buns cidadanos, i mos gaba de ser un pobo de buns questumes, amantes de las nuossas ourigens que mesmo bibiendo spargidos pul mundo, todo fazemos para mos ancuntrar to ls anhos na tierra que mos biu nacer, que mos biu medrar i que mos adobou para deixar semientes sanas i ser un marco nas tradiçones i buns modos pur adonde andubirmos. Pula nuite andrento tubimos l bailo adonde mirantes i beiladores sastisfazírun las sues suidades i zanferrujórun las piernas, alegrado puls tocadores de la “Trasga” modas que tanto gustamos i nunca mos cansamos d’oubir.

Inda ne l deimingo apuis, die 15 d’Agosto, ourganizórun ua caminada pul termo, que se batizou cumo la “Ruta de las Lhagonas” rebelando-se ua berdadeira jornada de cumbíbio i de prazer, pur caminos, ancruzilhadas i sítios quantos deilhes squecidos puls mais bielhos, çcoincidos de ls mais nuobos, rindo i rebibiendo, conhecendo i cantando era ber to l mundo cua alegrie que solo porqui i neste termo por nós abençonemos deste modo se puode ganhar de nuobo.

Tengo la certeza que tamien estes ljocales ganhórun bida cula nuossa caminada, nun fumus sós nós que anchimos ls pulmones d’aire lhimpo de ls arboledos, i l coraçon de bien querer, tamien eilhes sentírun la nuossa besita, assi you fusse páixaro deiqui, piedra, xeixo, fuonte, lhagona, frezno, carbalho, pinho, castanheiro, suorte fabricada, tierra d’adil, cerrado ou lhameira i marcarie este die cumo çfrente de ls muitos que porqui agora se rebélan solidon i bazius.

l airico que mos batie na cara quando salimos a las nuobe de la manhana de l terreiro de l’Associaçon “Sol Nascente” n’ Aldé pul Molinico, Ramalhal, Caleijas, Cruzamento de Bal Farto, Fuonte de la Rana, Pandon, Bincosa, Pinhos de Bincosa, Galhegos, Chafariç, Chana, Lhagona de la Chana, Queimado, Cabeço de la Cabanha, Chaneira, Cabeçina Aguda, Cruç de la Guiras (Rata), Baixa Martino, Cerrado de Mora, Clérigos, Lhagona de l Barreiros, Caleija Ancha, Belharino , era friu mas gustoso, i assi gastemos la manhana i ganhemos apetite pa l almuorço serbido ne l salon de l’Associaçon, mas que almuorço, quien l fizo ten manos de mestre, sei pouco de la bida del mas sei que te manha pa ls temperos i medidas.

Oubrigado por tenéren estas eideias, you dixo-le a eilhes pessonalmente, sei que nun gústan nien percísan de ser agabados, mas porque nun l habemos de fazer publicamente, puis estas cousas son tan buonas i fázen tan bien a l’alma nestes tiempos, que debemos bozear bien alto que mos sentimos felizes i que ls Zenizienses para alhá de todo, tamien, se quejíren arránjan tiempo para cumbíbir i pa l lazer.

Quedou la pormessa que pa l anho hai mais, tenerá outra ruta i outro nome mas l spríto será al mesmo, caminar, rir, cantar, rebibir, cumbíbir.


Crimes Eisemplares II

- Un pouquito más.
Nun podie dezir que nó. I you que nun puodo cun l arroç.
- Se nun bos serbis outra beç, ye porque nun bos gusta.
You nun tenie niua cunfiança naqueilha casa. I querie pedir un fabor. Yá quaije lo tenie na mano. Mas aquel arroç…
- Un pouquito más.
- Un pouquechico más.
Staba ampanzinado. Sentí que me iba a aguemitar. Anton nun tube outro remédio senó fazé-lo. La probe mulhier quedou cun ls uolhos abiertos, para siempre.


§



Stábamos na borda de l passeio, a la spera para pasar. Ls carros nun parában de gaçpiar, un trás de l outro, apegados pulas lhuzes. Solo fui perciso ampurrar un pouquito. Yá doze anhos que stábamos casados. Nun serbie para nada.
Max Aub
Crímenes Ejemplares

18/08/10

poema sien amo

Fui nua treboada
Que me botei a la poesie
Tanto a jogar, quien dezirie
Hoije a screbir por terapie

Fui nun die anubrado
Que cun garras me aticei
Naquilho que me parecie
I cun poemas me ancuntrei

Escrebendo sien dar paç
A esta gana de dezir tanto
An poemas tambien choro
I me çcolo an miu canto

I an pranto tamien boto
Ls mius bersos pul mundo
Mandando cun un clique
L miu sentir más porfondo

Siempre sinto ne ls mius dedos
Ceçares, delores i nebralgies
A pedíren-me que scriba
A to la hora, to ls dies



Desta baranda II – Solidones

Desta baranda adonde boto la mirada lharga, beio solidones eimolduradas an retratos d´outras eras, afumados, cun balhor nua squina que l tirou la quelor acastanhada. Miro abaixo, spreito arriba i nun abisto ua alma que seia de l retrato que achei ne ls terceiros de outras casas. Assopro-l l puolo, passo-l un panho húmado, aperto-ls acontra l coraçon que me bate froixo. Resfolgo por antre ls poucos resfolgadeiros que ne ls touçones abisto, de quelor zmerzingada a pedir por auga.
Nada, nada beio hoije desta baranda que siempre me amostra hourizontes a lharga çtáncia…
Duolen-me las nostalgies de ls carinos, de l cheiro de las yerbas mouras a toldiar-me la cabeça, quando las yerbas mouras strobában l medrar, de la mordisquina que las magarças fazien ne las piernas znudas, de ls furassacos metidos antre las malhas i ls buracos de las meias de algodon feitas cun quatro ou cinco agulhas, de ls paçpalhaços que nunca mais me assustórun cun sous bolos rasos i repentinos, de la mordisquina que la munha me fazie antre quatro canhiças altas.
Nesta baranda adonde percuro siléncios, hoije beio solidones cargadas de polagueira...

17/08/10

L sentir de tie- Qu´amporta l nome!!?

Fui cozenheira de la casa de l presidente de la Galp, an Cascais, dixo-me Bernardete quando lhado a lhado biajemos de carreira, eilha até acerca de Meda, you até Miranda. Inda cuntinei apuis que ls mius filhos nacírun i ls lhebaba comigo.
An Siete Rius adonde mos chubimos i you meti cumbersa a perpósito de ls acenhares de cpedida: Ye un buosso filho,l rapaç? Por sou calatriç se me aspareciu que percisaba de falar… fui falando de sou nieto que criou anquanto ninico i que agora bai a poner i agarrar al coleijo, de l tiu reformado cedo por causa de artrite rumatoide i que se quedou na casa que nien bustraco adonde arranjou diabetes por falta de eizercício i que l custou ua pierna cortada i l´outro pie por meio, las culpas que l bai botando a eilha de todo l que l bai acuntecendo ne la bida, las soudades de sue tierra mas que ten l nieto…
Desta beç fui l miu filho que me dixo, mai tenes que te ambair cun outras cousas al mudar de aires. Bá, manhana lhiebo-te a la carreira, eiqui a Siete Rius, tan acerquita deiqui.
Cpedida, muita cpedida, quaijeque tanta cumo datrás quando nós mos íbamos até Bergáncia…
Stou farta de las mesmas cousas, de ls atrenates de casa, de las mesmas rugas, de ls mesmos sotos, dezie-me eilha cun sous uolhos tristes i cansados cun la bida, eilha que afinal pouco passaba de ls sessenta anhos. Nien cheguei a telfonar a mie armana, la más bielha que naciu an trinta i trés i que nien sei quantos anhos ten.
Tenará anton setenta i siete, dixe l you.
Sodes rápida ne las cuontas!
Fui la mie bida, to la bida.
Sabeis mais que ls jóbenes d´agora…
Eilhes sáben outras cousas. Hai quien diga que nós ne l nuosso tiempo sabiemos más que eilhes, mas you nun penso assi…
Puis ye, hai essa cousa de l´anternete que bien you beio que ye un mundo…


Nesta cousa de carreiras de lharga çtáncia, hai siempre ls sous queis! A las bezes you ancontro que me falta la pacéncia para la prepoténça d´alguns xoferes. Parou an Fátima a las dieç i un quarto i claro que mos asparecie a mi i a Bernardete i outros que serie para un cafezico i ua mejaleira que bien yá la merciemos tenendo ancomeçado la biaije a las uito. Qualquei cafezico, qualquei arramar d´augas!…
Nun teneis mais que cinco minutos para berter augas i quien nun stubir eiqui, quéda!
Bendo tanta tie a caminar pa la casa de banho, dei ua bultica al para trás i entrei ne la carreira, mas apuis que me zírun que solo se paraba an Bizeu, botei cuontas a mie bexiga i dixe-l: you tengo que ir! Bá anton ide, cumo me dezie mie abó, bai nun pie i bén noutro. Cun isto, alhá fui a aquel que ye un suplício i quien lir isto i seia mulhier bien sabe de l que se trata- ua retrete pública de ties. Apuis al lhado antrou l xófer adonde se bien tius birados pala parede a sacudir sues marangalhas. You cun binte ties adelantre…
Claro que tornei pala carreira cun mie bexiga que nien nua matáncia, quando deilha fázen ua zabumba.
El que afinal me habie mandado a mejar, arrancou cun la carreira sien ber se faltaba alguien.
Ah sue besta quadrada, deziemos you i Bernardete. Stais a ber que bos iba a deixar an tierra!
Screbi a reclamar del, dezie-me outro tiu.
Abri-me la retrete de la carreira, fui-me you alhá anquanto el fazie la manobra de arreculas, antes de ir pala strada.
Stá abariada.
Óméssa! Anton meijo-bos nos bolsos? Bou-me yá a partecipar de bós i de la ampresa! An béç de serdes cundutor de giente debiedes ser cundutor de ganado i que bos cagásse i mejásse anriba.
Nun l dixe assi todo, mas si me apeteciu…
Alhá fumos you i Bernardete de missagras apertadas até Coimbra.
Acabei de reclamar pala ampresa i pala Deco que isto de saber mexer nestes botones, forra muito passo… Nun adelantrará, mas al menos zabafei i quedar calhado ye bien pior que nun defandemos ls dreitos que tenemos de ser bien serbidos pul serbício que mercamos.
Benie todo isto al causo, por causa de ls uolhos tristes de Bernardete.
Yá dous anhos que acá nun benie…
Ui mulhier, you se stubísse tanto tiempo sien ir a la mie tierra yá me habie morrido de soudades…
Ls uolhos ancomeçórun a ri-se quando ancomeçou a falar ne l gusto que tenie an cozinar.
Cozinar ye ua arte, dixe-l you. A partir dende, nunca mais se l lhembrou de la canseira de sues rugas, de ls mesmos sotos, de l mesmíssemo de sue bida de repetiçones feita i de culpas que nun son sues.

A partir dende sous uolhos parecien streilhas…
Apuis que ancomeçou a ber terreno coincido i que me falou de la biaije de burro até l Pinhão, del rapaç a andar de bicicleta i se morriu na ribanceira que me amostrou cun sou dedo a apuntar, apuis que l benírun a la boca ls sabores de sue nineç, ls sous uolhos parecien streilhas, lhuna, custelhaçones i cielo anteiro…
Staba feliç i yá nien se l lhembraba que se habie anraibado cun l xofer de la carreira por causa dua zabumba que tenie andrento deilha…
Felcidades, deseémos-mos, nós que somos mulhieres de la mesma criaçon, you dua aldé de Miranda, eilha dua aldé de la Meda.
Las mesmíssemas biaijes que ambas a dues fazíemos...

Nun me sabe l nome i, nun sei cumo se arreferirá a mi quando cuntar a sue armana la biaije.
Qu´amporta l nome!!?
Ua tie...

Crimes eisemplares


Nun hai tanto crime cumo dízen, inda que haba rezones para ls praticar. Mas l home – cumo ye sabido – ye buono, por ser natural, i nun se astrebe a tanto. De las rezones de ls mius defuntos nada digo, por eignoráncia. Chegórun-me – cumo autor – las de ls sous matadores.



Ampeçou a dá-le buolta al café cun lheite cun la cucharica. La buida chegaba a la borda, lhebada pula fuorça de l cunferrume de alumínio ( l copo era corriqueiro, l sítio barato, la cucharica bielha, rançosa de passado). Oubie-se l rugido de la lhata acontra l bidro. Ric, ric, ric, ric. I l café cun lheite a buoltas i más buoltas, cun un buraco al meio. * Maelstrom. You staba sentado delantre. L café staba cheno. L home cuntinaba a mexer i a remexer, specado, a dá-le ua risica, a mirá-me. Algo se me alhebantaba de andrento. Mirei-lo de tal maneira que se biu oubrigado a dá-me ua rezon:
- Inda nun se derretiu l açucre!
Para que you bira que era berdade, dou uas porradicas ne l fondo de l copo. A seguir tornou cun redrobada fuorça a abanar la mistela. Buoltas i más buoltas, sien çcanso, i l rugido de la cuchara na borda de l bidro. Rac, rac, rac. Seguido, seguido, seguido sien parar, eiternamiente. Buoltas i buoltas i buoltas i buoltas. Miraba-me a dá-le ua risica. Anton, puxei de la pistola i çparei.


*Maelstrom – remolino.


Max Aub
Crímenes Ejemplares

16/08/10

Debuolbo-me...


Debuolbo-me
A la ourige de l miu ser
Barro amassado
Státua por modelar
Poema adiado
Palabras por rimar.

Debuolbo-me...

Debuolbo-me
You mesma
A la raiç
Que me sigure
I fuorte me prenda.

Debuolbo-me...

Debulbo-me a la secura
Para tornar a naçer
Na frincha dun fraguedo
A l´abexedo
Para que puoda ser
Ua flor
Nua mistura de cardo i bioleta
Singela
Fuorte
De cielo la quelor.


Nun pido
Ponto para quelóquio
Rede para eiquelibrismo
Cabalho para touriada
Prémios
Palmas...
Nada!!

Chega-me
Manos que me caléçan
Uolhos que me béban
Coraçones que me ámen
Almas que me cumpléten

Debuolbo-me...

Debuolbo-me
Barro
Fraga
Seda
Auga
Racho de madeira

Debuolbo-me...
Anteira!

Neste mundo sien streilhas

Arrinca ua lhágrima de l peito
Antes que aterrone
Ó séque.
Passeia pula mie ruga
Campanina de l miu cuorpo
Nesta nuite de carambina
Lhagona ampedernida
Adonde nien pinga
A scorrer
Nien sunriso
Ó ai.

Arrinca-me un querer
Deste mar parado
Adonde me quedo.
Rebuolbe-l las augas
Alhebanta-l las óndias
Atinge-l ls fraguedos
I parte ls carambelos
De ls mius uolhos
Neste mundo sien streilhas...

Bacanças acá andrento



Azuleijo na casa Stramuntana, Pertual de ls Pequerruchicos



Astanho, cumo rapaç bien mandado que sou, arresolbi-me a temar l cunseilho de l nuosso Persidente i a passar las bacanças acá andrento, an Pertual. Quien me oubir inda há de cuidar que you sou mi biajado i que fago muita biaige para fuora, pa l strangeiro, i nun se anganha muito; nun ye qualquiera mazmárria de qualquiera diretor de ampresas – mesmo dessas de las públicas, que pagamos todos l belhete – que fanfa más pul strangeiro que you. Se nó pra quei, procurai-le al rapaç de las bombas de la gasolina eilhi de Alcanhiças, a ber se nun me bei las oureilhas to las semanas, quando nun ye ua, son dues ou trés bezes. Ah, mius amigos, isto quando ye para botar farroma, tanto cuonta cumo strangeiro Mobeiros i Alcanhices cumo cuonta Cancún ó l Angito, bós nun bedes esses de las statísticas i de l goberno cumo tamien nistante fáien las cuontas a mode que se le amánhen más bien ls resultados.
Buono, desta beç, anton, quedei-me por acá, i cumo nun staba capaç de me decedir por niun sítio – que me agrádan todos! – arresolbi-me a dar ua buolta por Pertual anteiro. Cumo cun isto de la crise, yá se sabe que nun se puode gastar muito denheiro, you fui-me al sítio adonde diç que se beien ls canticos todos de Pertual, an menos tiempo i gastando menos: L Pertual de l Pequerruchicos.
Nun retróçades l nariç i nun béngades acá que aquilho ye ua bison salazarista i atrasada de paiç, quelónias, amperialismos i nun sei que más. You, por mi, nun quiero tornar a screbir la stória, las cousas son l que son – neste causo, l que fúrun – i, cun buona buntade, muita cousa se puode daprender eilhi i buonas classes de stória se puoden alhá dar. Inda porriba, als garotos gusta-le, que puoden morar nas casicas, l cabo de ls trabalhos ye para ls sacar d’alhá.
You cunto-bos isto todo para bos amostrar l retrato ende anriba. Bien sei que yá todos cunheceis l Pertual de ls Pequerruchicos, mas, calhando, este cachico habie-se-bos scapado. You, por mi, quedei barado – i cuntento – por çcubrir que mesmo ne l Pertual de l Minho a Timor, la fala mirandesa tamien serbie para eilustrar un cachico de l Ampério.
Tamien bos stou cun esta licantina toda, cumo çculpa para que nun bos squéçades que l sábado que ben - die 21 - ye l ancuontro de ls bloguers mirandeses na Senhora de l Resairo; s’acauso tamien fazeis tençon de ir i inda nun stais anscritos, era fabor dezir algo, nun seia pori que apuis l carolo nun chegue para todos.


13/08/10

I ua jinela se abriu ne la folhaige...


Staba caliente l die, daqueilhes dies de suberrolho, cielo cargado de canícula que baixa a la tierra i todo atafanha.
Mirei l cielo para ber se habie seinhas de ua trebuada. Staba sien nubres, dun azul caliente i que bien se notaba la calor ne l sudor que me salie a correr cara abaixo.
Parei ambaixo dua árbole.
Tan cansadas stábamos ambas a dues nesta manhana de Agosto!
Nien raça d´aire. Un airico bundaba, que me alhebantasse la ruoda de la saia branca i fazísse abrir las jinelas daqueilha árbole... Nien ua fuolha bulhie, nien un pelico mexie...
Apuis mirei cun mais atento i nien aquerditaba!

Un nialico culgado cumo se fura ua cesta! Guapo, quelor de piel ne l meio daquel berde mortiço. A abri-lo al mundo, solo un buraquito, redondo que nien uolho dun barco para spreitar ls piratas. Deilhi spreita ls peligros que l béngan de fuora, l paixarico amarielho.
Puxei l galho un pouco para que nun l´ anjeitasse i, lhougo d´alhá saliu un paixarico que apuis bi que staba a chocar uobos. Cumo poderá ser isto, pensei you, chocar uobos ne l més de Agosto, cun esta calor tamanha, agora que to ls paixaricos yá anseiórun sous bolos i cúbren ls cielos, muitos ya prontos para se íren para outras tierras?
Dixo-me apuis la paixarica que la pormeira ponidura la habie quemido un lhagarto, uobo apuis uobo, un a un, cumo se fura un cuco a botá-l-los fuora a cada beç que ponie un sou.
Fui un lhagartico que me ls fui quemendo, anque pequeinho, fizo-se grande para mi quando l quije atacar i me assoprou cun un báfio que me deixou toldiada...
Nun tube outro remédio se quije ber mius ninos a medrar para que apuis que you muorra, cuntínen a bolar nestes cielos.
Quedei tan zgustosa, puis bieno-me l choque i a fin de cuontas nun tenie nada para chocar!

Agarrei-me a mi, puxei pulas hourmonas que yá me faltában, i ála a botar outra ponidura, para que neste nialico feito cun tanto amor, nacíssen ninicos felizes. Quando queremos, de todo somos capazes!
Mira, cun la calor custa-me a registir mas a la nuite bén l recio, la lhuna, las streilhas i cun eilhes dá-me la gana de cantar i apuis canto, canto, canto i registo, mirando las streilhas apuis que las fronças se abánan i l´árbole abre sues portaladas.

Cantas, cantas que bien you te oubo!
Bien haias por assi cantares, dixe-l you al mesmo tiempo que miraba l andrento daqueilha casa cun ls quatro uobicos. Quéda assussegada a chocar tous uobos i se percisares algo, you stou alhá abaixo naqueilha casa branca nó tan guapa cumo la tue.
Cumo te chamas?
Mariepiendula.
Que seias por muitos anhos, tu que sós tan guapa i lhuitadora.
Apuis fui-me i quando me bolbie para l´acenhar, un airico lhebe abriu ua jinela de las fronças de la árbole, para que la paixarica antrásse i cuntinasse sue funçon de mai.

A camino de mie casa you fui eimaginando cumo aqueilha pequeinha mariepiendula haberie custruído sou nial a birá-se subre eilha para que la sue casica quedasse cun poética de l spácio de sou cuorpo. Buoltas i más buoltas a girar para, cun ls materiales que l sou l´iba lhebando, eilha custruir ua berdadeira obra de arquitetura, you dirie até de scultura al robés, para sou cuorpo quedar an argonomie total.
Cumo serán felizes ls mariepiendulicos!...
Ne l reino de ls animales, eilha ten que ser arquiteta!
Áh, mas nesse reino, ua paixarica que canta mirando la lhuna i las streilhas anquanto l recio la refresca,...ten que a la cierta, ser poeta!...


Arquiteta, scultora, poetisa, mai, guerreira
...

Dai-me ua pinguita d´auga fresca!...


Stá caliente este més de Agosto cun l sol a rechinar, las nacientes a chorar cun poucas lhágrimas, l´auga a faltar ne las torneiras de la aldé por quaijeque naide la saber forrar, agora que la ten an casa ancanhada i l cántaro nun pesa, nó porque nun seia capaç mas porque naide l splicou la necidade.
Tengo que falar cun la rapaza más bielha de Cefrino que ye antandida nestas cousas i eilha más que naide poderá splicar a las pessonas que la celuçon de la falta de auga nun ye chamar ls Bumbeiros cun la cisterna chena para que la bóten ne la mai d´auga, la celuçon stá si an furrá-la, porque l´auga ye un bien que se acaba i se acabará debrebe, se nun la gastarmos cun sentido de grande repunsablidade.
Tenará la Cámara que ctribuir anformaçon al cunceilho, (nun sei se yá le fizo) para que las pessonas sígan regras, anque parecendo simpres son eificazes para reduzir l gasto, para que puodamos deixar auga buona para buer a aqueilhes que béngan apuis de nós.


Hai que criar outros questumes mesmo até ne la rega de las huortas, huortos i jardins, outelizando sistemas de rega gota a gota, an beç de sucos chenos que debrebe se sécan por stáren an cuntato direto cun l sol. Tamien ls lhençoles friáticos dadonde l´auga bén se sgótan i, se nun se tomáren medidas mui sérias, ponemos an risco la suberbibença fetura.
Dai-me ua pinguita d´auga fresca!...



11/08/10

Relhuzientes custelhaçones

Ye solo más un lhugar adonde me sento,
adonde pisei senaras de trigo
para ser formiga
an cerejeira de tuoro àsparo.
Eilhas doces, negras, fracas
que de tan fracas,
la carunha l salie nas costielhas.
I poucas, tan poucas!...
I guapas, tan guapas!...
Guapas, apetitosas i únicas,
cumo única ye l'einfáncia
feita d'oulores brabos...

Nun fui este l miu capulho,
La mie squina de ls siléncios
mas deiqui you puodo bé-lo,
alhá ambaixo na aldé, miu nial,
aonde siempre me chego,
debagarico...

Deiqui beio l sol a í-se,
bola caldiada
tocando l cuorpo de ls montes
adonde ls mius suonhos d'anfenito pousan.
I beio funtanairos
i beio fuontes
i cántaros ne l puial
sperando ua fala apressiada.
I beio todo,
beio todo, an nada...

Quando por fin l sol me deixa
i Bénus se me faç cunfidente,
apago ls candieiros de la rue
I beio candeias solamente
I beio ninos
i muita giente...
Giente que trabalha,
Sfarelando l pan,
sinte todo,
an troca de nada...

I depuis,
an cada casica,
cun sue jinela pequeinha,
you beio
l nacer dua streilha,
trémula, andeble, anquieta.
Atrás dessa, outras,
almiando serones
i na mie aldé you beio
relhuzientes custelaçones.

10/08/10

Bagamundiando ne l sereno


Nesta nuite an que la lhuna çposou outro lhado de la tierra i anspira poetas doutras falas, las streilhas son más relhuzientes i las aldés an custelhaçones parece que stán más acerca. Las belas que acendi andrento de poticos queloridos ténen sue lhuç a tembrar, anque l aire se tenga calhado. Apiscórun a las lhuzes celestres, aqueilhas abaixórun por sues scaleiras para ber que cousa era aqueilha na cortina dua aldé i porqui se quedórun, eilhi abaixo al pie de l poço. Las lhuzes de riba de la mesa adonde al strelhumbre scribo, stan a trembrar de tanta eimoçon de tal besita. Cháman-las para ber se you beio melhor ls botones de l cumputador, mas cumo que puxadas por ua força benida de nien sei dadonde, cumo se fússen un óbni, ua atrás la outra, bán-se scapando.
Al strelhumbre, cuntino screbindo.
Solo este cachico ten lhuç. To l resto até la aldé stá an scuridon. La mie perra deitada acerca ls mius pies, stá atenta al que se passa, nun baia algun lhobo passar acá de la canhiça.
Ls ninos de la quelónia de férias inda stan a jogar a la puorta, oubén-se sues bozes i bózios de alegrie por stáren fuora de sue ilha.

Scuito bozes de giente a la cierta de fuora, benida de Fráncia, aporbeitando l fresco até tarde, agora que nun percisan de madrugar para ir pal trabalho.
Curto, mui curto ye l més de Agosto,… dezie-me l anho passado la amiga Teresa Capadora que bibe an Bordéus: Stou to l anho a pensar ne l més d´Agosto i apuis passa tan debrebe!
L ganado yá arreculhiu al curral i l pastor colga l cerron a la puorta l quarto de drumir, para que la merenda l sperte i, inda scuro, las oubeilhas ancomécen a pacer i se fárten antes que l sol caleça.
Cada beç menos bozes, cada beç más siléncio, cada beç más ls grilhos cántan sues cantigas que me chégan a cansar de tan repetitibos séren sous sonidos, cada beç más sola, solos tamien stán ls dedos que scriben la nuite cumo la canta l moucho que al loinge se oube piar.
Las custelhaçones stan atentas a que algun nino naça, para, cumo dízen ls astrólogos, l traçaren sou çtino, cunsante stán znhadas ne l cielo a la hora de sou pormeiro bózio. Assi splícan cun l mapa astrológico, aquilho que cad´un queda no que l parece.
La aldé drumirá nun torpor porfundo até que l galho anuncie soutordie.

Sólo ls grilhos i ls mius dedos inda bagamundeian ne l sereno de la nuite…